Europa, foleja e sigurt e përgjuesve

BE-ja mund të ketë fituar reputacion si kufizuesi i revanshit të kompanive të teknologjisë (është përplasur me Facebook-un për privatësinë dhe me X-in për dezinformimin), por ka pasur një qasje shumë më të butë në raport me kompanitë që prodhojnë pajisje apo programe përgjimi.

Nëse Shtetet e Bashkuara e janë goditur një biznes të tillë, BE-ja ka zgjedhur të mos veprojë. Kjo ka bërë që në kontinentin e vjetër të “mbijnë” kompani që  përfitojnë nga talenti i saj teknik - dhe më e rëndësishmja nga ligjet e dobëta të licencimit dhe eksportit.

Mungesa e një rregulloreje europiane që përcakton se kush mund të përdorë softet përgjuese ka bërë që një sërë qeverish në të gjithë bllokun – nga ministritë e arsimit tek agjencitë kombëtare të të ardhurave dhe zbatimi i ligjit – të kenë akses në disa nga teknologjitë më ndërhyrëse që aktualisht janë në dispozicion.

Programi përgjues i përdorur ndaj Roberta Metsolës, presidente e Parlamentit Europian, është prodhuar në Europë. Linku i tij iu dërgua Metsolës në komentin në X, poshtë një prej postimeve të saj.

Softueri përgjues quhet Predator dhe është prodhuar e tregtohet nga Intellexa alliance, një kompani me bazë në Irlandë. Në momentin që klikon mbi të, programi merr akses në gjithë çfarë ka brenda smartfoni i “viktimës”.

Kompania është themeluar nga Tal Dilian, ish-oficer i ushtrisësë Izraelit, dhe ka zyra në Qipro, Greqi, Irlandë, Hungari, Republikën Çeke, Francë, Maqedoninë e Veriut dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Ajo ia ka shitur programin Austrisë, Gjermanisë dhe Zvicrës, por edhe qeverive me rekorde në shkeljen e të drejtave të njeriut si Katari, Kongo, Emiratet, Pakistani dhe Vietnami.

E gjithë industria globale e teknologjisë së përgjimit vlen afërsisht 12 miliardë dollarë, por nuk ka asnjë shifër të besueshme sa është pjesa e Europës në të. Studiuesit vlerësojnë se pothuajse çdo vend i BE-së ka të paktën një kampion spyware: shembuj të dukshëm përfshijnë qarqet e Bullgarisë, i cili shet një produkt që është përdorur për të përgjuar telefonin e një gazetari me bazë në Londër, dhe MOBILedit nga Republika Çeke, që forcat e sigurisë të Ukrainës e kanë përdorur në luftën kundër Rusisë.

Vendosja e këtyre kompanive në BE sjell të gjitha llojet e përfitimeve: jo vetëm që u jep produkteve të një kompanie një vulë legjitimiteti, por tregu i përbashkët ofron gjithashtu akses të lehtë për klientët në të gjithë bllokun.

"Në BE, kompanitë spyware përfitojnë nga fakti se ka rregulla të ndryshme dhe ngrenë zyra në shtetet anëtare ku kontrollet e eksporteve dihet se janë të dobëta," thotë për Politico Steven Feldstein, një ekspert në Carnegie Endowment for International Peace në Uashington.

Industria spyware ka një histori të gjatë në BE. Kompani si Italia e Hacking Team dhe FinFisher e Gjermanisë hapën rrugën duke shitur softuer të krijuar për të përdorur pajisjet personale.

Eventi më i madh në industrinë evropiane të spyware-ve zhvillohet çdo vit në një ndërtesë në të kuqe të ndezur në periferi të Pragës. I njohur si ISS World, ndryshe "Festivali i Përgjuesve" për ata që e njohin mirë, është takimi më i madh në botë i analistëve rajonalë të zbatimit të ligjit, inteligjencës dhe sigurisë së vendit.

Nuk reklamohet, përveçse disa ekraneve dixhitale në ndërtesë. Jashtë saj, pjesëmarrësit i mbajnë badge-it të kthyera mbrapsht, ndërsa brenda, sallat janë plot zhurmë.

Në eventin e këtij viti në qershor, përfaqësues të policisë dhe forcave të sigurisë nga Austria, Gjermania, Kosova, Rusia, Suedia, Ukraina dhe 96 vende të tjera morën pjesë me veshe casual dhe me blloqe shënimesh në duar. Broshurat e viteve të kaluara, të cilave u referohet POLITICO, tregojnë se në të kanë marrë pjesë delegacione qeveritare nga çdo vend i BE-së, përveç Luksemburgut. Në vitin 2013, të pranishmit përfshinin përfaqësues nga ambasadat evropiane të Togos, Afganistanit, Algjerisë, Marokut, Rusisë dhe Jemenit.

Në pritje të klientëve të mundshëm ishin 115 ekspozues, të veshur për të rënë në sy dhe të për të demonstruar se produktet e tyre mund të nënkuptojnë ndryshimin midis shmangies së një sulmi terrorist dhe rënies viktimë e tij.

Kompanitë pjesëmarrëse përfshinin Candiru, Feedback Italia dhe Rayzone Group, si dhe BAE Systems të Britanisë dhe Airbus të Francës, ndër prodhuesit më të mëdhenj ushtarakë në Evropë.

Megjithatë u vu re “shkëlqimi” i NSO Group nga Izraeli. Produkti kryesor spyware i NSO, Pegasus, është përdorur kundër politikanëve të opozitës në Hungari dhe Poloni; përdoret nga Madridi për të spiunuar aktivistët dhe politikanët katalanas; dhe dyshohet se është vënë në punë nga Maroku për të përgjuar zyrtarët e qeverisë franceze, përfshirë presidentin Emmanuel Macron. Ai u përdor gjithashtu për të spiunuar shefin e Amazon, Jeff Bezos për tetë muaj dhe u instalua në telefonin e gruas së Jamal Khashoggi, gazetarit që u vra dhe u copëtua në Ambasadën Saudite në Stamboll.

Komisioni Europian ka thënë për POLITICO se po përgatit udhëzime për qeveritë e BE-së se si të përdorin spyware në përputhje me ligjet e BE-së për mbrojtjen e të dhënave dhe sigurinë kombëtare – por zbatimi do të jetë përgjegjësi e qeverive kombëtare, të cilat deri më tani kanë hezituar të miratojnë ndonjë masë që do të kufizonte aksesin e tyre në teknologjinë e mbikëqyrjes. Në BE, siguria kombëtare është përgjegjësi e secilit vend për llogari të vet.

Gjatë një seance dëgjimore në Parlament, Komisioneri i Drejtësisë Didier Reynders, i cili ishte vetë një “viktimë” e këtyre programeve kompjuterike, pranoi se zyra e tij kishte mjete të kufizuara për të ndërhyrë.

Stéphane Duguin, e cila drejton Institutin CyberPeace dhe një ish-oficere e Europolit, thotë se për shkak se qeveritë kanë dështuar të financojnë teknologjinë e pavarur për të monitoruar komunikimet kriminale, departamentet e policisë po u drejtohen kompanive private për zgjidhje.

Një ligj i hartuar rishtasi në BE-së për lirinë e medias mund ta bëjë më të vështirë për organet e zbatimit të ligjeve më vendet anëtare të përdorin spyware veçanërisht kundër gazetarëve. Por Komisioni ka shmangur lëvizje të tjera, më të fuqishme për të kufizuar përdorimin ose abuzimin e spyware nga nivele të ndryshme të qeverisjes.