bashkimi sovjetik

Perestrojka  e Mikhail Gorbachev dhe reformat e Boris Yeltsin duken po aq të largëta sa edhe Revolucioni i 1917-ës.
Dekada e viteve ’90 është mitologjizuar, qëllimisht stigmatizuar nga regjimimi Putinit dhe përfaqësuar në mënyrë sipërfaqësore në mediat ndërkombëtare. Dekada  e parë postsovjetike ka reputacionin e përcaktuar si “90-a e egër”, sunduar nga mafia dhe oligarkët, kohë kaosi dhe shkatërrimi në të gjitha sferat e shoqërisë. 

Kur flitet për Mikhail Gorbaçovin të vjen ndërmend Perestrojka dhe Gllasnosti, fundi i Bashkimit Sovjetik dhe i Luftës së Ftohtë. Por reformat e tij patën jehonë në jetën e ish-Bashkimit Sovjetik, një vend i cili kreu eksperimentin më të madh social që njerëzimi ka njohur ndonjëherë. Jehona e ndryshimit të Perestrojkës preku edhe jetën e njerëzve, të artit ku spikat 28 vjeçari Viktor Tsoi, i panjohur thuajse fare për publikun shqiptar, që asokohe shihte vetëm drejt Perëndimit.

Prishja e marrëdhënieve shqiptare me Bashkimin Sovjetik do ekranizohet në një film që do të asistohet nga regjisori i njohur rus Alexander Sokurov. Në projektin shqiptar, Sokurov nuk do të jetë në rolin e regjisorit, por ka pranuar të jetë pjesë e stafit realizues të filmit duke thënë se ky bashkëpunim vjen edhe si një kërkesë e kohës.

Poeti rus Aleksander Pushkin gëzon një famë të përbotshme dhe kjo i atribuohet kontributit të të tij në letërsi. Por ndoshta në këtë popullarizim të tij mund të ketë gisht edhe Josif Stalin, diktatori sovjetik, i cili në vitin 1937 organizonte Spastrimin e Madh në Bashkimin Sovjetik, e krahas tij edhe 100 vjetorin e vdekjes së poetit me një ceremoni dhe festime masive.

Shumëkush ka dëgjuar histori nga studentët e dikurshëm shqiptarë në Bashkimin Sovjetik, për femrat ruse, marrëdhëniet me to, liberalizmin e tyre në krahasim me Shqipërinë etj.. Kjo përvojë, çoroditëse më shumë sesa emancipuese, ka gjetur shprehjen e vet edhe në ndonjë poezi të Kadaresë, përveç asaj që njihet si drama e çifteve ruso – shqiptare. Mirëpo përtej paketimit fin të dashurisë, si term hermetik që kopsit me etikën e duhur një marrëdhënie shumë më tokësore, qëndron seksi.

Kush ishte Shqipëria, vendi që u nda nga Bashkimi Sovjetik me potere të madhe? Këtë përpiqet të përcjellë për publikun perëndimor, Harry Hamm, gazetar për gazetat “Die Welt” dhe “Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Fotografitë janë shkëputur nga libri i tij: “Kryengritës kundër Moskës: Shqipëria – kryeura e Pekinit në Evropë), Këln 1961” dhe riprodhohen nga albanmologu Robert Elsie në faqen e tij: www.elsie.de.

Më shumë se gjysma e rusëve do të dëshironin një rikthim të Bashkimit Sovjetik. Ndonëse të ndërgjegjshëm se ky është një skenar pak realist, shumica e rusëve mendojnë se Federata e Republikave Ruse do të ishte me ndikim pozitv për Rusinë.

Duhani është shpallur armik i shëndetit dhe ndaj përdorimit të tij ka një fushatë botërore. Por jo përherë ka qenë kështu. P.sh në ish-Bashkimin Sovjetik duhani është promovuar, madje duke nxitur edhe industrinë e prodhimit. Kjo ka ndodhur në vitet 1923-1929 dhe disa postera të kohës e dëshmojnë këtë. Në ish-BS madje pati edhe marka cigaresh për femrat. Motoja e një posteri është kuptimplotë për atë që mendohej asokohe: Gjithkush pi duhan.

Nadav Kander, fotograf ka realizuar disa fotografi në Kazakistan, aty ku Bashkimi Sovjetik testonte armët e veta bërthamore. Kurchatov ishte qendra operative e programit, Poligoni ishte qendra e shpërthimit, kurse Priozersk, qendra administrative për kërkimet bërthamore, qëndron edhe sot e mbyllur. Në këto pika janë realizuar edhe fotografitë. Disa prej tyre, përcjellë nga National Geographic:  

Revolucionet në Europën Lindore kundër komunizmit janë vlerësuar si më të mirët në llojin e vet. Në shumicë paqësorë, ata ndihmuan në dhënien e dy çmimeve Nobel për paqen. Të parin e mori Les Valesa, lideri heroik i Sindikadës së Tregëtisë “Solidarnost” me 10 milionë anëtarë, në Poloni, më 1983; shtatë vjet më vonë, lideri i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik Mikhail Gorbaçovi, u vlerësua për kurajën të pranonte falimentimin ekonomik, politik dhe moral të regjimit të vjetër.