"Filtruesit" e vlerave

I dashur Mustafa,

Kam kuptuar drejt disa nga shqetësimet që keni ngritur, prandaj edhe mendoj se duhet të përgjigjem.

Piramida e lajmeve në mediat tona – që domosdo fillon me politikën dhe përfundon me kulturën dhe sportin – është relikt i luftës së ftohtë. Në shoqëritë dhe mediumet e lira, jo rrallëherë, përmbyset kjo piramidë, pasi që vëmendja e medias shkon aty ku është vëmendja e publikut. Përmbysja e piramidës së lajmeve - ku një ngjarje jopolitike del në krye të edicionit të lajmeve apo në faqe të parë të gazetës – është shenjë e shtensionimit të shoqërisë dhe shprehje e krijimit të një imuniteti ndaj presionit të vazhdueshëm të politikës. Përderisa ju - dhe shumë të tjerë që mendojnë si ju - këtë zhvillim e shihni ndryshe, unë e shoh si tregues se shoqëria jonë po tregon shenjat e para të një normaliteti - një shoqëri që synon të jetë e shtensionuar nga politika.

Në një kohë jo fort të largët, një gazetar do ta kishte të pamundur të shkruante libra si ai i Fevziut apo si libri juaj i fundit, pasi që për këtë do të duhej të jepnin aprovimin një varg institucionesh filtruese. Në një shoqëri ideale, këto institucione mbikëqyrëse mbase edhe do të mund të bënin filtrim vlerash, por përvoja e njerëzimit me ideologjitë puriste - ato që ngulmojnë në një sistem të paracaktuar të vlerave (komunizmi, fashizmi, fundamentalizmi dhe izmat e tjerë) - tregon se kjo nuk ka ndodhur dhe as që do të ndodhë ndonjëherë. Kjo do të thotë se ju, Fevziu, por edhe autorë të tjerë që vini nga bota e medias, gëzoni privilegjin e të jetuarit në një botë të lirë – të njëjtin privilegj që e gëzon Fareed Zakaria dhe shumë gazetarë të tjerë që kanë botuar libra në tema dhe problematika të ngjashme.

Sa i përket ballos në Pallatin e Brigadave, përderisa aty ishin të gjithë krerët e politikës shqiptare, patjetër se do të bëhej lajm kombëtar. Mendoj se mbledhja e pozitës dhe opozitës në një takim për librin, të shkruar nga një gazetar, nuk është shenjë e joseriozitetit të politikës, por është shenjë e fuqisë gjithnjë e më të madhe të medias mbi politikën (kontrast me kohën kur politika kishte fuqi absolute mbi median). Prania e Nishanit, Ramës, Bashës dhe Metës në takimin për librin e Fevziut, për mua është një tregues i mundshëm se në një të ardhme të afërt, sebep i dialogut në mes të pozitës dhe opozitës nuk do të jenë ambasadorët e huaj, por intelektualët shqiptarë. Nuk e di pse kjo duhet të shihet si diçka e keqe.

Të gjithë ne mund të kemi mendime të ndryshme për performancën e Fevziut si gazetar, si hulumtues arkivash apo si shkrimtar, por nuk duhet harruar faktin e pamohueshëm se Fevziu si personalitet publik, udhëheqës i një nga emisionet më me ndikim në botën shqiptare, nuk është krijuar brenda natës. Në këtë kuptim, mendoj se nuk është korrekte që të tërhiqen paralele me personazhe nga shoubizi, duke i vënë të gjithë në kategorinë abstrakte të atyre që mund të prodhojnë lajm. Nuk e di nëse X apo Y personazhi nga shoubizi shqiptar ka fuqi të nxisë debat intelektual apo të mbledhë në një vend krerët e pozitës dhe opozitës. Në këtë kuptim, secili që, në fushën e letrave dhe debatit intelektual, ka fuqi të prodhojë lajm mendoj se meriton respekt.

Sa i përket çështjes se pse janë heshtur librat e studiuesve të njohur shqiptarë, problemi nuk qëndron në atë që ju e cilësoni si zaptim të hapësirës mediale nga libri juaj, ai i Fevziut apo nga libri im apo pse mediat nuk po e ditkan funksionin e tyre në shoqëri. Në një botë të lirë, vlerat shkencore dhe artistike nuk vinë në shprehje si rezultat i diktatit nga dikush (praktikë e keqe nga e kaluara), përgjegjshmërisë imagjinare të medias (media nuk mund të marrë mbi vete rolin e kontrollorit të vlerave), por vetëm nëpërmjet debatit dhe promovimit të lirë.

Lutem që të mos më keqkuptoni, sepse në këtë pikë nuk ju referohem juve personalisht, por të gjithë atyre thashethemexhinjve dhe intrigantëve që zhurmërojnë pandërprerë. Për mua ngulmimi në disa mekanizma që promovojnë një sistem të paracaktuar të vlerave (p.sh pastërtia e kësaj dhe asaj, kjo bën dhe kjo nuk bën, ky bën dhe ai nuk bën, pse kjo dhe pse jo ajo, etj) janë tendenca të një fashizmi (monizmi) të heshtur. Të gjitha ideologjitë fashiste (qofshin ato sociale apo religjioze) në fillim paraqiten me petkun e mbrojtësit të vlerave, ndërkaq, pasi që të lëshojnë rrënjë, nuk ndalen derisa të fitojnë pushtetin edhe mbi lirinë e të menduarit. Prandaj, duhet të ritheksoj, debati i lirë është mekanizmi i vetëm filtrues dhe promovues që njeh bota e lirë. Dhe debati gjithnjë ngacmohet nga dikush apo nga diçka, qoftë ajo edhe xhelozia primitive ballkanike që fatkeqësisht është pjesë e përditshmërisë sonë.

Po e ripërsëris veten nga shkrimi im i parë: Le të bëhemi tërësisht të sinqertë, po të mos ishte libri i Fevziut, pakkush do të merrej me Ahmet Zogun. Debati për Zogun do të vazhdonte të ngelte në tezat e vendosura gjatë monizmit. Aq më tepër, pakkush do të kujtohej se paska studime të tjera për Mbretin Zog. Edhe ky bashkëbisedim i yni (që për dikë edhe mund të duket si polemikë) është në funksion të asaj që opinioni publik të njoftohet me gjëra dhe personazhe që jo të gjithë i dinë apo i njohin.

Fevziu është brenda zhanrit të tij (në shkrimin e kaluar e kam bërë tipizimin e librave të tij) dhe duhet pranuar se atë e kultivon shumë suksesshëm. Ndërkaq, Kristo Frashëri, Arben Puto, Pëllumb Xhufi, Shaban Sinani dhe studiues të tjerë, që ju me të drejtë i keni përmendur, janë po ashtu brenda fushës së tyre të ekspertizës dhe botimit karakteristik të natyrës akademike. Në mes të Fevziut dhe këtyre të fundit nuk mund të ketë rivalitet. Thjesht, janë dy botë të ndryshme, por që plotësojnë njëra-tjetrën. Nuk kuptoj pse kjo duhet të shihet me sy ndryshe.

Gazeta Express