Kulturë

Toto Cutugno, një nga këngëtarët më të mirë të muzikës italiane, ndërroi jetë në një spital në Milano, pas një beteje të gjatë me kancerin. Italiani i vërtetë me kitarën në dorë, siç thonë vargjet e këngës së tij, lë pas një listë të gjatë suksesesh muzikore dhe një karrierë që i kaloi shumë herët kufijtë e vendit fqinj.

“L’italiano”, me të cilën ai mori pjesë në Sanremon e vitit 1983, u bë kënga që do ta identifikonte atë si këngëtar, por edhe mbeti si një fotografi e kohës kur u shkrua.

Në dhjetor të vitit të kaluar, u zhvillua në Muzeun Benaki në Athinë, Konferenca e 12-të ndërkombëtare CoMuseum me titull “Civilizim, Përkujdesje dhe Terapi”, ku u diskutua mbi terapinë përmes rrugëve kulturore e krijuese. Për këtë arsye folëm me Brenda Cowan, pedagoge për zhvillimet e vlerësimin e ekspozitave dhe për objektet muzeore në Universitetin shtetëror të New York-ut në USA dhe autore e librit “The Relationship between Exhibitions and Wellness”.

Nga Stela Pajsanidhi

Nëse shprehja “Pasha në Janinë” ka sot kuptimin e jetesës së mirë dhe të moskokëçarjes, në fund të shekullit të XVIII, fillim i shek. XIX, kjo referencë mund t’u kallte datën shumë njerëzve. Sepse Ali Pasha i Janinës, i ashtuquajturi “Luan i Epirit”, nuk ishte as si njerëzit e tjerë dhe as si hegjemonët e tjerë. Gjysma e hapësirës greke, tronditej në themel, kur ai tërbohej. Armiqtë e tij nuk gjenin dot mëshirë, por as miqtë. Madje edhe Porta e Lartë në Stamboll ia kishte frikën, ndërkohë që në Europë po lindte legjenda e tij. 

Kur Gabi Jimenez, një piktor rom franko-spanjoll, dëgjoi për herë të parë se para shumë vitesh një muze i madh në Francë po përgatiste një ekspozitë për kulturën dhe historinë e romëve, deklaroi që rezultati do të ishte një kaos. Historia e romëve, thoshte Jimenez, është prezantuar këtu e kaq kohë nga të huajt, që në rastin më të mirë i paraqesin si dembelë endecakë dhe në më të keq, si hajdutë të molisur.

Mes viteve 1890-1978, në Shkollën Rezidenciale Indiane në Kamloops në provincën kanadeze të British Columbia, mijëra fëmijëve indigjenë u mësohej ‘të harronin’. Të ndarë nga familjet e tyre, këta fëmijë detyroheshin të harronin gjuhët e tyre, identitetet dhe kulturat. Përmes ndarjes dhe të harruarit, kolonët dhe mësuesit besonin se jo vetëm po ndihmonin këta fëmijë indigjenë, por edhe vetë kombin. Kanadaja do të përparonte, shpresonin kolonët, nëse fëmijët indigjenë – vendas – do të mund të bëheshin edhe më të ngjashëm me të bardhët.

Një bisedë me historianin e njohur, Thanos Veremis, se si nisi revolucioni grek e deri tek Andrea Papandreu. Botimi i librit kolektiv “1821. Kryengritja e grekëve”, u bë shkas që të takojmë historianin, pedagogun e Universitetit Kapodistrian të Athinës dhe nënkryetarin e ELIAMEP (The Hellenic Foundation for European and Foreign Policy) Thanos Veremis, i cili bashkë me Andonis Klapsis u përkujdes për hartimin e kësaj vepre.

English Heritage (organizata që menaxhon mbi 400 monumente dhe sajte historike në Britani) ka nxjerrë në shitje atë që e quan "gjëja më e mirë që nga buka e prerë" në 13 nga sajtet e saj - akullore me bukë të zezë, frymëzuar nga një recetë gjeorgjiane.

English Heritage nuk është e vetme në përpjekjet e saj për t’u ofruar turistëve ushqime të dikurshme. Në Edinburg, Trusti Kombëtar për Tokën e Gladstone të Skocisë ka një sallon akulloresh që lidhet me bulmetin që prodhohej aty në vitin 1904. Aty gjen akullore të bëra sipas një recete të vitit 1770.

Pjesëza e mëposhtme, shkëputur nga vepra e një autori bashkëkohor grek, vjen si ndihma e duhur për të kuptuar natyrën e debatit aktual mes një pjese të grekëve dhe një pjese të madhe shqiptarësh. 

Në fakt më mirë do duhej ta quanim zënkë, pasi këtu hyn në veprim një garë faktesh nga kronika historike, por jo diskutimi mbi qëllimet e heronjve të cilët kanë mbetur në doganën greko-shqiptare, si apatridë. 

Fragment i shkëputur nga kapitulli i shkruar posaçërisht për botimin në shqip të librit “Gjakim kthimesh, gjakim ikjesh. Ese mbi letërsinë në arrati” të autorit suedez Leandoer, së shpejti nga Shtëpia Botuese "Onufri" në përkthim të Entela Tabakut dhe Shqiptar Osekut. Fragmenti u botua nga e përditshmja suedeze “Svenska Dagbladet”, dt. 19-07-2023.

***-------***

Reagime të zjarrta ka shkaktuar në Francë një shfaqje teatri në Festivalin e Avignon, ku protagoniste ishin vetëm gra me origjinë afrikane. Shfaqja “Carte noire nommée désir” satirizon stereotipet raciste, që lidhen me gratë e zeza në shoqërinë bashkëkohore, shkruan gazeta "Liberation". Ndërkohë, zhurma që ka shkaktuar përmbledh edhe kritika ditirambike, edhe sulme verbale e trupore nga një pjesë e publikut. Pjesa është e afrikano-francezes Rébecca Chaillon, me origjinë nga Martinika, ish - koloni e Francës, e cila sot përbën pjesë e kolonive përtej detit të Francës.