Shqipëria ka nevojë për reforma, jo për arrestime!

Lexova dje shkrimin në këtë gazetë mbi planet e fshehta kahera të Berishës, të supozuara për ta futur vendin me dashje në kolaps ekonomik. Për editorialin e Ditës jemi përpara asaj që kjo gazetë e quan si: “Sabotimin dhe destabilizimin e financave dhe cënimin me paramendim të sigurisë kombëtare të vendit”. “Laku po i ngushtohet” Berishës, konkludon Dita. “Mjafton që dora që mban lakun të zbatojë në mënyrë rigoroze ligjin, të tjerat do jenë formalitet”. Më duket personalisht, se po hyjmë në një fazë obsesioni kolektiv që rrezikon të na bllokojë horizontin për të parë prioritetet dhe sfidat e vërteta. Do shpjegohem.

Situatë globale delikate

Edhe sikur të vdesë Berisha, gjë që s’do të mungonte t’i kënaqte pa masë ata që duan ta shohin pas hekurave të burgut, ekuacioni sot mbetet i njëjti: çfarë do të bëjë kjo qeveri e re për ta futur vendin në rrugën e rritjes ekonomike? Duhet që shqiptarët ta kuptojnë se dhe me 5% rritje ekonomike, tregu ynë ka treguar se nuk është i aftë të krijojë vende pune. Për 2014, rritja parashikohet 2%… Duhet ta kuptojmë bashkarisht se suksesi kolektiv nuk vjen nga mbushja e burgjeve me Berishat e kompani, por me mbushjen e tregjeve të huaja, të paktën atyre ballkanike, me eksportet tona. Bota moderne me triumfin e kapitalizmit në thuajse çdo skaj të sajin ka hyrë në të njëjtin proces që Darvini e kishte parë tek speciet nëpërmjet teorisë se evolucionit. Më të fortët mbijetojnë, si dhe ata që adaptohen. Për civilizimet e hershme të kontinentit europian, – franceze, angleze, italiane, spanjolle e portugeze – në një krizë të rëndë ekonomike dhe në një rënie të paparë të influencës së tyre në dosjet e botërore, ky refren i nevojës për adaptim të të gjithë aparatit ekonomik tingëllon nga mëngjesi në darkë në media. Nuk e sheh aspak një frymë të tillë në mediat shqiptare ku toni është tek prerja e kokave. Koha nuk është t’u prihet koka atyre që nuk i parashikuan këto ditë të errëta për ekonomitë europiane. Të mbytura në borxhe për të ruajtur në mënyre fiktive arritjet e dekadave të shkuara (sigurime shoqërore e shëndetësore bujare, kohë pune javore e kufizuar me ligj, pushime të paguara, punësim të garantuar për milionat e funksionarëve), vendet europiane duhet të ndërmarrin tani reforma të llahtarshme, përballë popujve të hedhur në garë mbarë planetit, si ai kinez që mjaftohet me një tas oriz dhe s’njeh as orare pune, as moshë pune, duke hedhur në erë me “dumping”-un e tyre social traditat e ekonomive europiane, bash si në teorinë e evolucionit të Darvinit.

Miopia e Berishës

Shqipëria nuk po u shpëton këtyre zhvillimeve globale në formë cunami kur një vend si i yni nuk është i përgatitur apo i federuar në organizata më të gjera si Bashkimi Europian për t’i bërë ballë më të keqes. E keqja tek Shqipëria shtohet jo vetëm me vonesën e reformave, por dhe me vonesën skandaloze të ndërgjegjësimit se kemi arritur në fije të perit. Gjithë këto zhvillime të mbrapshta ekonomike për vendet europiane u intensifikuan në gjysmën e dytë të viteve 2000 deri sa absesi plasi me krizën globale të vitit 2008. Bash në momentin kur Partia Demokratike rierdhi në pushtet në Shqipëri me zgjedhjet e 2005-s. Miope siç u tregua në kohën e skemave piramidale të mesit të viteve 90, PD-ja dhe kryetari i saj Sali Berisha nuk e parashikuan kur rierdhën në pushtet, se kriza ekonomike ndërkombëtare që po kurdisej larg Shqipërisë do të kishte pasoja edhe më të forta në Shqipëri në fundin e viteve 2000. Ekonomia shqiptare që mbahej nga transfertat e emigrantëve, detyrimisht do të humbiste shumë në këtë tallaz botëror, pasi diaspora jonë s’mund të fitonte e të transferonte po aq shumë sa më parë. Doktor Berisha e refuzoi diagnozën, dhe preferoji të thyejë termometrin që i tregonte temperaturë të lartë, në vend që të kthjellohej e të adaptonte vendin në kontekstin e ri global që po krijohej. Shqipëria kishte shansin e madh të tërhiqte investitorë europianë të panikuar nga kriza dhe rritja e taksave në vendet e tyre për të delokalizuar prodhimin në vende jo shumë larg gjeografikisht dhe me fuqi punëtore të lirë. Shqipëria mund të ishte kthyer në një Kinë në miniaturë të Europës. Por investitori i huaj ka alergji nga situata politike të destabilizuara. Kush e harron fjalimin surrealist të kryeministrit Berisha në Parlament në dhjetor të vitit 2009 ku merrej me familjen e Edi Ramës, kërcënonte t’i shkulte dhëmbët me darë aleancës “punisto-mafioze” dhe të burgoste një sërë sipërmarrësish të afërt me opozitën? Doktori kishte zgjedhur përfundimisht rrugën e konfrontimit me politikanët dhe sipërmarrësit që nuk i bindeshin. Dyfishuar kjo me një çmenduri tjetër, ndërtimin e një rruge me çmim e borxhe astronomike sepse kështu krijonte më shumë klientelizma tek ata biznesmenë të luhatur e në nevojë qe vetëm punët publike mund t’ua mbanin gjallë aktivitetin. Por me çdo lahej ajo rrugë, kur transfertat e emigrantëve po tkurreshin, dhe rritja ekonomike në vend po shkonte si në një “crach” avioni drejt nivelit zero, nga 8% që e gjeti Berisha kur rierdhi në pushtet? Apo bënte llogarinë se Rruga e Kombit ishte përgjigja ndaj krizës, se rruga do të krijonte aktivitetin ekonomik dhe jo e kundërta? Një strategji e gabuar! Berisha e la pushtetin me rritjen më të vogël ekonomike të dy mandateve të tija, aty afër 1%, dhe me nivelin më të vogël të investimeve të huaja, jo vetëm në Europë, por dhe në Ballkan. Jo vetëm që asnjë firmë e fuqishme e huaj, markë botërore, nuk është instaluar në Shqipëri për të krijuar punësim në masë, siç janë industritë (automobila), apo veshjet, apo prodhimet ushqimore, por, as dhe një firmë e vetme shqiptare nuk dallohet të paktën në shkallë rajonale. Shqipëria është pra ende shumë larg fillimit të adaptimit ndaj kontekstit të ri ekonomik botëror ku lufta po zhvillohet si të thithësh a të provokosh në tokën tënde investimeve prodhuese që krijojnë rritje ekonomike, punësim dhe rente fiskale për arkën e shtetit. S’e kishte menduar gjeneral Berisha një strategji të tillë? Të lësh vendin pa biznese të shëndetshme në këtë epoke darviniane të globalizimit, është sikur ta lësh pa ushtri në kohë lufte.

“Shtëpia jonë e përbashkët po digjet, ne shikojmë gjetiu”!

Por a meriton kjo fiasko ekonomike e dy mandatave të PD-së të harxhojmë ende kohë me Berishën siç po e bën një pjesë e shtypit që ëndërron ta shohë në pranga? 10 vjet harxhoi Putini me hakmarrje ndaj Kodorkovskit dhe sot e liron se kujtohet që Rusia është në krizë ekonomike dhe se u duhen dhënë urgjentisht garanci investitorëve të huaj të friguar. Sa vite harxhoi Berisha në karrierën e tij politike duke u marrë me larje të ndryshme hesapesh kur ishte në pushtet, deri në burgosjen e një ish-shefi opozite, por më në fund zemërimi popullor e çoi dy herë në opozitë? As mjaftojnë këto dy prova se një ndërgjegje «e qetësuar» me burgosjen e tyre që kujtojmë se e kanë hak, nuk e bën stomakun popullor të mbushur. Presidenti francez Zhak Shirak, mbahet mend për një fjali me vlera universale kur më 2002, në Samitin e Tokës në Johanesburg, gjeti këtë shprehje për të dhënë alarmin ekologjik: “Shtëpia jonë e përbashkët po digjet, ne shikojmë gjetiu”. Kjo shprehje mund të parafrazohet në rastin e Shqipërisë si një vend që ka sfida shumë më të mëdha sesa të merret me fajet, qofshin penale, të një Sali Berishe. Është sikur në Titanikun në mbytje, pasagjerët të kalonin kohën me një proces kundra kapitenit që kishte zgjedhur një shef kuzhine aq mediokër! Po të merremi me Berishën, do kemi aq më pak kohë të merremi me qeverinë, qofte për ta ndihmuar, qoftë për ta kritikuar në rrugën që ajo po zgjedh për të na nxjerrë nga kriza, përmasat e të cilës ende nuk janë rrokur sa ç’duhet nga opinioni. Shqipërisë i duhen në këto momente idera dhe reforma, jo të burgosur. Por jo vetëm reforma fiskale që dominojnë në të gjitha diskurset e mazhorancës. Duhen idera për rritje ekonomike. Duhet që ministri i Ekonomisë të dëgjohet ku e ku më shumë se ai i mbledhjes së taksave! Ka urgjencë! A krijon strategjia e re ekonomike e mazhorancës së majtë besim në opinion për rritje ekonomike dhe punësim? Çfarë mendojnë sipërmarrësit, sepse ata janë më të besueshmit? Të gjithë bashkarisht duhet të diskutojmë e të japim mendime. Jo të biem në kurthin ku sapo një Berishë hap gojën për oponencë, pasi dhe ai e ka këtë të drejtë, shikojmë menjëherë nga ai, nga i pafytyri që guxon të japë leksione, me grushtin kërcënues për ta futur në burg, për ta ndëshkuar një herë e mirë për të kaluarën, duke harruar kështu të ardhmen: çdo bëjmë me një milion të papunët? Ishte opozita e djeshme, sot në pushtet, që e denoncoi këtë shifër marramendëse dhe që duhet ta riparojë. Edi Rama nuk është “Superman”. Europa ia tregoi duke ia refuzuar statusin aq të dëshiruar për egon e çdo kryeministri në Shqipëri. Kryeministri i ri duhet ndihmuar. Me ide të reja, konstruktive dhe të paqshme. Kurrsesi me këshilla ogurzeza që të burgosë këtë e atë. Po a e ka legalisht në dorë ai? Burgosjen sigurisht që jo, por kërkimin dhe mbledhjen e provave, sigurisht që po.

Reformë në drejtësi përpara se të kërkojmë drejtësi

Sa për Berishën, ne s’kemi përse të tregohemi më “katolikë se papa»”, më europianë se europianët, pasi në asnjë vend të qytetëruar nuk mund të hapësh procese pa prova. Çdo shtetas që disponon prova, përfshirë këtu dhe gazetarët e Ditës që e kanë bërë burgosjen e Berishës një çështje parimore, t’ja vërë ato në dispozicion drejtësisë. Si ata në Ministrinë e Mbrojtjes, që menduan se kishin prova të vlefshme për padi ndaj ish-ministrit Imami dhe ja dorëzuan Prokurorisë. E njëjta gjë mund të bëhet dhe ndaj Berishës, ashtu si dhe Berisha mund të paraqesë prova, nëse disponon, kundra çdo qeveritari të tanishëm. Paradoksi i Shqipërisë në krahasim me vendet e tjera europiane, është se ka shumë fjalë, shumë “linçime” publike në media, dhe fare pak procedurime. Krejt e kundërta me praktikat në Perëndim. Dhe nëse s’kemi besim tek drejtësia, ta reformojmë atë. Një drejtësi apatike, nuk mund të jetë një alibi për shtypin për të marrë rolin e Prokurorit. Përkundrazi, duhet të jetë një motor i fuqishëm në mendjet tona për idera të reja si ta përmirësojmë pushtetin. Opsioni i reklamuar nga Mustafa Nano për gjyqtarë a prokurorë të huaj, është shembulli më i mirë i asaj ç’ka duhet bërë. I duhen servirur vazhdimisht idera mazhorancës në pushtet për të adaptuar një sistem ekonomik, juridik, arsimor, shëndetësor në kushtet ku bota po evoluon shumë shpejt dhe bashkë me të nevojat e shqiptarëve. Fundi i fundit edhe sikur të arrestohej, gjykohej e dënohej Sali Berisha, a do ta kishin kundërshtarët e tij ndërgjegjen e pastër po t’ja kërkonin këtë një institucioni drejtësie që e mallkojnë po aq shumë, në mos më shumë, se vetë Sali Berisha. Qeveria e re ka një bulevard për reforma. Është një shans për ata të rinj ministra për të qenë në lartësinë e misionit dhe për të hyrë në histori. Të njëjtin mision ka dhe shtypi, të kërkojë nga qeveria më të mirën për lexuesit e tij. Jam i bindur se burgu për disa nuk mund të jetë më e mira për një komb, ndonëse “atyre disave” mund t’u bënte shumë mirë…

Botuar në DITA