Presidenti kthen për rishqyrtim ligjin "Për noterinë" dhe ligjin "Për kadastrën"(argumentet e plota)
Presidenti i Republikës i ka kthyer sot për rishqyrtim Kuvendit të Shqipërisë, dy projektligje shumë të rëndësishme: atë për noterinë dhe atë për kadastrën. Vërejtjet e arsyetuara të Presidentit përfaqësojnë oponencën e munguar në procesin ligjvënës dhe do të duhet që të merreshin parasysh. Tashmë është e qartë se Partia Demokratike ka lënë një vend bosh të cilin duhet ta mbushë sa më shpejt pasi mungesa në këto procese defaktorizon forcën politike në fjalë. Sigurisht që kryeministri ka tuiterin për të bërë rrezil gjithë shqiptarët, por në fund fare dy projekligjet në fjalë nuk mund të kalojnë pa një ankimim në Gjykatën Kushtetuse. Më poshtë po japim të plotë argumentet e Presidenti për ligjet në fjalë.
Për noterinë:
Arsyet e kthimit të ligjit nr.110/2018
“Për noterinë”Të nderuar deputetë,
Kuvendi i Shqipërisë në seancën plenare të datës 20 dhjetor 2018, ka miratuar ndër akteve të tjera edhe ligjin nr.110/2018 “Për noterinë”. Me shkresën nr. 4056 prot., datë 27.12.2018 të Kuvendit, ky ligj i është përcjellë Presidentit të Republikës për dekretim dhe shpallje.
Nga shqyrtimi i praktikës parlamentare që ka shoqëruar propozimin dhe miratimin e këtij projektligji rezulton se ndryshimet në kuadrin ligjor që rregullon profesionin e noterit janë propozuar si nisëm deputeti të Kuvendit të Shqipërisë, si pjesë e paketës së projektligjeve të hartuara në kuadër të reformës në sistemin e drejtësisë. Fillimisht ky propozim rezulton të jetë paraqitur në Kuvend më datë 22.09.2017 dhe parashikonte propozimin për shqyrtim të projekligjit “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr.7829, datë 01.06.1994 “Për noterinë”, i ndryshuar.
Shqyrtimi i këtij projektligji në Kuvendin e Shqipërisë, ka filluar që prej muajit tetor 2017, dhe është përmbyllur me miratim në seancën plenare të datës 20.12.2018, të një ligji krejtësisht të ri për noterinë, dhe jo sipas variantit fillestar të propozuar për miratimin e një ligji ndryshues në ligjin bazë nr. 7829/1994, të ndryshuar. Sipas raportit të Komisioni për Çështjet Ligjore, Administratës Publike dhe të Drejtave të Njeriut, nevoja e hartimit të një ligji të ri, erdhi si shkak i propozimeve për ndryshime të shumta në projektligjin e depozituar të cilat kanë tejkaluar grupin e neneve që janë paraqitur për ndryshim në projektin fillestar. Kjo zgjedhje e Kuvendit, për miratimin e një ligji krejtësisht të ri për reformimin e sistemit noterial shqiptar mbështetet nga Presidenti i Republikës.
Nga shqyrtimi i raporteve dhe relacionit të Komisionit për Çështjet Ligjore, Administratës Publike dhe të Drejtave të Njeriut rezulton se, qëllimi i këtij ligji është rregullimi më i mirë dhe fuqizimi i profesionit të noterit; rritja e autonomisë së brendshme dhe e kapaciteteve të noterëve shqiptarë; demokratizimi i zgjedhjes së organeve drejtuese të Dhomës Kombëtare të Noterëve; modernizimin dhe fuqizimin e strukturave disiplinore; si dhe rritja e transparencës së procedurave disiplinore dhe mbikqyrëse ndaj noterëve, me qëllim përmirësimin e sistemit notariatit shqiptar.
Presidenti i Republikës, vlerësoi përputhshmërinë e ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë” me Kushtetutën, dhe në përfundim të shqyrtimit çmon se ky ligj, i paraqitur për shpallje, në tërësinë e tij është një akt ligjor pozitiv në drejtim të zhvillimit të sistemit noterial shqiptar, por me paqartësinë që pëmbajnë disa nene të veçanta të tij (neni 61, 65 dhe 76), këto paqartësi mund të sjellin në praktikë keqintepretimin dhe zbatim të gabuar të ligjit në praktikë me pasojë shkeljen e disa parimeve kushtetuese, atë të sigurisë juridike, të nismës së lirë dhe veprimtarisë ekonomike për këtë profesion.Nisur nga këto konstatime Presidenti i Republikës vlerëson se është momenti që edhe këto tre dispozita (neni 61, 65 dhe 76), duhet të rishikohen edhe një herë nga Kuvendi me qëllim qartësimin dhe përmirësimin e tyre.
Për këto arsye, të cilat do të parashtrohen në vijim, në bindje të Kushtetutës së Shqipërisë dhe në ushtrim të së drejtës së parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të saj, Presidenti i Republikës ka vendosur që ky ligj, i duhet kthyer për rishqyrtim Kuvendit, për rishikimin e neneve (neni 61, 65 dhe 76) të ligjit nr.110/2018 “Për noterinë”, me qëllim përmirësimin e tyre, duke u mbështetur në argumentet e renditura si më poshtë:
I. Së pari, përmbajtja e nenit 61 të ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë”, nuk është i qartë dhe në harmoni me disa nene të tjera të këtij ligji.
Konkretisht në nenin 61 të ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë”, është parashikuar situata e administrimit të zyrës së noterit gjatë kohëzgjatjes së pezullimit të veprimtarisë së tij. Konkretisht në këtë dispozitë citohet se “Ministri i Drejtësisë mund të urdhërojë që zyra e noterit të administrohet nga zëvendësnoteri ose nga një noter tjetër gjatë kohëzgjatjes së pezullimit. Personi që kryen administrimin e zyrës merr të gjitha të drejtat dhe detyrat profesionale të noterit të pezulluar, sa i përket arkivit dhe çeljes së dëshmisë së trashëgimisë testamentare.”
1.1 Ky formulim përveç se nuk parashikon procedurën se si do të zbatohet në praktikë administrimi i zyrës së një noteri nga një noter tjetër apo nga zëvendësnoteri, por nga ana tjetër nuk përmban asnjë parashikim të shprehur që ti japë të drejtë Ministrit të Drejtësisë që në bashkëpunim me Dhomën Kombëtare të Noterisë të nxjerrin aktet nënligjore me qëllim parashikimin e gjithë procedurës së hollësishme për realizimin e këtij procesi. Kjo pqartësi krijon mundësi intepretimi gjatë aplikimit në praktikë, gjë e cila krijon pasiguri juridike jo vetëm për vet noterin, por dhe për palët/qytetarët të cilët kanë zgjedhur të marrin shërbimet noteriale tek ai.
Gjithashtu nga një studim i karahasuar me dispozita të tjera të këtij ligji, rezulton se parashikimet e nenit 61 nuk janë në harmoni me dispozitat e tjera të këtij ligji në disa drejtime, referuar krijimit të pozicionit të zëvendësnoterit, të drejtave dhe detyrave që ka ky pozicion, si dhe legjitimiteti i ushtrimit të përgjegjësive dhe të drejtave prej tij. Konkretisht Zëvendësnoteri është një funksion i ri në sistemin e notariatit shqiptar i krijuar me këtë ligj. Përkufizimi mbi këtë pozicion jepet fillimisht në nenin 3/f të këtij ligji ku parashikohet se: “Zëvendësnoter” është personi i përzgjedhur për të asistuar noterin dhe për të kryer veprimtarinë noteriale në emër dhe për llogari të noteritnë rastet e autorizimit nga noteri, në përputhje me dispozitat e këtij ligji”.
Ndërkohë që kompetencat, detyrimet dhe përgjegjësitë e tij disiplinore janë të parashikuar në dispozita të veçanta të këtij ligji. Në nenin 66 të ligjit nr. 110/2018, përcaktohen të drejtat dhe detyrimet e zëvendësnoterit. Konkretisht ky nen parashikon shprehimisht se:
Neni 66
Të drejtat dhe detyrimet e zëvendësnoterit1. Zëvendësnoteri asiston noterin dhe kryen veprimtarinë juridike, sipas parashikimeve të kontratës së nënshkruar midis tij dhe noterit, në përputhje me këtë ligj. Zëvendësnoteri ka të njëjtat të drejta dhe detyrime si noteri dhe realizon detyrat dhe detyrimet e noterit në vend të tij. Noteri dhe zëvendësi i tij nuk përgatisin akte noteriale dhe/ose nuk kryejnë veprime noteriale njëkohësisht.
2. Për çdo shërbim të kryer kundrejt palëve të treta, zëvendësnoteri asiston noterin në hartimin e akteve noteriale, si dhe në konsultat juridike për klientin. Zëvendësnoteri e kryen veprimtarinë e tij juridike në emër të noterit.
3.Zëvendësnoteri ka të drejtë të nënshkruajë akte noteriale ose veprime të tjera noteriale, të parashtruara në një akt të posaçëm autorizimi. Autorizimi përmban numrin e protokollit, datën, nënshkrimin e noterit dhe përcakton afatin kohor të ushtrimit të veprimtarisë së zëvendësnoterit. Gjatë kësaj periudhe noteri i përfaqësuar nuk mund të veprojë në cilësinë e tij si noter. Për këtë autorizim, njoftohet dega vendore e Dhomës, si dhe Dhoma Kombëtare e Noterisë.
4. Në rastet e mungesës së noterit, zëvendësnoteri harton aktet noteriale, duke specifikuar edhe praninë e tij në zyrën noteriale. Zëvendësnoteri specifikon që akti noterial u hartua nga ai, duke shprehur qartë autorizimin e tij për të kryer veprimin përkatës prej tij. Zëvendësnoteri ka detyrimin të lexojë dhe t’u sqarojë palëve aktin noterial, ashtu sikurse do të kish vepruar noteri, dhe e nënshkruan aktin noterial me emrin e tij.
5. Zëvendësnoteri në çdo rast përdor vulat dhe regjistrin noterial të noterit.
6. Zëvendësnoteri mund të punësohet nga Dhoma si menaxher ose asistent i Kryetarit dhe/ose Këshillit të Dhomës, pasi ka punuar në zyrë noteri si zëvendësnoter për jo më pak se një vit. Në këtë rast, koha e punësimit të tij në Dhomë do të llogaritet në përvojën e tij profesionale kur ai të shprehë interesin për një vend vakant si noter, sipas nenit 13 të këtij ligji.
Krijimi i pozicionit të zëvendësnoterit brenda sistemit notarial shqiptar është risi e këtij ligji, dhe sipas pararashikimeve të nenit 14 dhe 15 të tij, ai emërohet dhe ushtron veprimtarinë pranë noterit ku është emëruar, me të cilin lidh një kontratë pune. Siç duket qartë në dispozitat e nenit 66 dhe 75 të ligjit, zëvendësnoteri e zëvendëson noterin dhe kryen veprime vetëm me autorizim të noterit dhe për llogari të tij dhe qëllimi i punës së tij pranë një noteri është që ai të fitojë njohuritë, aftësitë dhe përvojën e nevojshme për të ushtruar profesionin si noter i pavarur.Ndërkohë referuar përmbajtjes se nenit 61, në rast të pezullimit nga detyra të noterit, duket qartë se jemi përpara një rasti të një funksioni të urdhëruar nga Ministri i Drejtësisë që Zëvendësnoteri të marrë një rol administrues të zyrës së noterit, edhe pa pëlqimin e këtij të fundit, duke kryer funksione me të gjitha të drejtat dhe detyrat profesionale të noterit të pezulluar, që lidhen me arkivin dhe çeljes së dëshmisë së trashëgimisë testamentare.
Pra, sipas kësaj dispozite (neni 61) kuptohet që zëvendësnoteri mund të kryejë veprime mbi akte që administrohen në arkivën e noterit dhe të çelë dëshmi testamentare edhe pa pëlqimin apo në mungesë të autorizimit të noterit. Pikërisht për këtë shkak neni 61, bie ndesh me parashikimet e nenit 3/f dhe 66, 75 të këtij ligji të cilët e parashikojnë pozocionin e zëvendësnoterit, me funksion të deleguar nga noteri dhe me të drejtë veprimtarie detyrimisht me pëlqimin dhe autorizimin e tij.
Për më tepër neni 61, nuk përmban asnjë parashikim se si do të veprohet në praktikë, kur ndaj një noteri merret masa e pezullimit nga detyra, por ai në zyrën e tij nuk ka të emëruar një zëvendësnoter me të cilin të ketë lidhur kontratë, apo nëse nuk jep një autorizim që në emër të tij të kryhen veprime apo shërbime noteriale.
1.2 Një tjetër paqartësi e kësaj dispozite (nenit 61) është fakti se përmbajtja e tij nuk parashikon aspak se cilat janë të drejtat dhe detyrimet që merr përsipër zëvendësnoteri gjatë periudhës së pezullimit, se në cilën mënyrë ai e ushtron këtë veprimtari. Nëse leja e veprimtarisë apo e ushtrimit të profesionit të noterit është pezulluar për shkak të marrjes së masës, atëherë cila do të jetë licensa me të cilën do të operohet nga zëvendësnoteri dhe cilat janë elementet formal të identifikimit të tij. Pra, është krejtësisht e paqartë nëse zëvendësnoteri në këto kushte si administrator zyre i një noteri të pezulluar do të veprojë me licensën e noterit të pezulluar dhe me NUIS-in e tij, dhe nëse po, cili nga këto do të jetë përgjegjës për veprimtarinë ekonomike, financiare, tregtare përballë detyrimeve tatimore dhe taksave lokale përkundrejt organeve tatimore qëndrore apo atyre vendore.
1.3 Një tjetër çështje e pasqaruar në këtë dispozitë është fakti se me cilat mjete dhe element formal të identifikimit të tij, do të ushtrojë veprimtarinë Zëvendësnoteri kur vepron si administrues i zyrës së një noteri të pezulluar. Sipas pikës 5 të nenit 66 të ligjit, zëvendësnoteri në çdo rast përdor vulat dhe regjistrin noterial të noterit, por gjithmonë ky parashikim është i lidhur me rastet kur vet noteri ia ka deleguar këtë të drejtë në një situatë normale të veprimtarisë së tij. Ndërkohë që parashikimet e nenit 61, bëjnë fjalë për një situatë të pezullimit të veprimtarisë së noterit, çka prezumon faktin se të gjitha elementët formal të noterit si vula identifikuese dhe regjistri i noterit pezullohen automatikisht.
Nëse vula personale e noterit e cila mban emërin e tij, Çertifikata e Regjistrimit në Qendrën Kombëtare të Biznesit apo në Drejtorinë Rajonale Tatimore, NUIS, Regjistrat e noterit, përdoren nga zëvendësnoteri pa pëlqimin dhe autorizimin e tij, kjo çështje është e pritshme të krijojë konfuzion, duke hapur terren të përshtatshëm për keqkuptime dhe lindjen e mosmarrëveshjeve midis organeve shtetërore dhe noterit të pezulluar, apo brenda vet sistemit noterial, si dhe do të krijojë mundësi abuzimi, ku palët të cilat kanë përfituar apo kundërshtojnë veprime noteriale të kryera nga zëvendësnoteri, mund të kundërshtojnë përmbajtjen e akteve duke vënë në dyshim vërtetësinë e tyre. Gjithashtu vënia në zbatim e këtij rregulli bëhet e pamundur në kushtet e një situate kur për shkak të një procesi penal vulat, regjistrat e noterit mund të jenë sekuestruar nga organi procedues për një periudhë deri në përfundimin e procesit penal.
1.4 Përmbajtja e nenit 61 paraqet edhe një tjetër moment moskoherence nëse e krahasojmë me përmbajtjen e parashikimeve të nenit 75 të po këtij ligji, në të cilin parashikohet se zëvendësnoteri punësohet nga noteri pas emërimit nga Ministri i Drejtësisë dhe të ardhurat monetare të zëvendësnoterit sigurohen nga noteri me të cilin ushtron veprimtarinë noteriale. Paga dhe shpërblimet që përfiton zëvendësnoteri përcaktohen në kontratën e punës të lidhur paraprakisht ndërmjet tyre, e cila mund të jetë fikse ose e ndryshueshme mbi bazën e volumit të punës apo përcaktimeve të tjera që specifikohen nga vetë palët. Referuar këtyre dispozitave rezulton se sipas nenit 61 të ligjit në kushtet kur noteri pranë të cilin ai punon i pezullohet përkohësisht veprimtaria, atëherë edhe marrëdhënia ekonomike e noterit konsiderohet e tillë, pra ai nuk mund të realizojë të ardhura, dhe njëkohësisht edhe zëvendësnoteri nuk mund të ushtrojë aktivitet në emër të tij, pasi nuk jemi përballë një situate normale veprimtarie. Pikërisht mënyra se si do të trajtohet zëvendësnoteri gjatë periudhës së pezullimit të noterit pranë të cilit ai punon, duhet të gjente rregullim të qartë ligjor në dispozitën e nenit 61 të ligjit, pasi aplikimi i nenit 75 të ligjit në këtë rast nuk është i përshtatshëm, si dhe praktikisht dhe ligjërisht i pamundur.
1.5 Një tjetër element të karakterit teknik që nuk gjendet e parashikuar në nenin 61 të ligjit, janë dhe shpenzimet për mbajtjen e zyrës në përgjegjësi administrimi deri në përfundimin e afatit apo shkakut të pezullimit. Pra, nëse një noter apo zëvendësnoter caktohet sipas nenit 61 të ligjit për administrimin e zyrës së një noteri të pezulluar, nuk rezulton që të jetë parashikuar në këtë nen se cili do të jetë përgjegjës, jo vetëm përballë organeve tatimore, por dhe përballë shpenzimeve për mirëmbajtje, qera, ruajtje dhe ofrimin e shërbimeve të tjera të furnzimit me energji elektike, apo plotësimin e kushteve që një zyrë noteriale duhet të ketë. Mosrregullimi i kësaj çështje në ligj, në praktikë do të krijojë konflikt midis autoriteteve publike që ofrojnë shërbimet e ndryshme me noterin e pezulluar apo zëvendësnoterin apo noterin administrator.
1.6 Një tjetër element me shumë rëndësi që duhet të rivlerësohet nga Kuvendi në parashikimet e nenit 61 të ligjit është dhe ruajtja e pozitës së trajtimit të barabartë nga ligji brenda një mjedisi konkurues në komunitetin e noterëve si operatorë ekonomikë në treg. Kuvendi përpara miratimit të nenit 61, duhet të kishte shteruar me analizë nëse administrimi i zyrës së një noteri të pezulluar, nga një noter tjetër, apo dhe nga një zëvendësnoter, krijon mundësi që të cenohet parimi i lirisë së veprimtarisë ekonomike të shtetasve, parim ky i cili gëzon mbrojtje të vecantë nga neni 11 dhe 18 i Kushtetutës.
Nga analiza që i bëhet përmbajtjes së nenit 61 të ligjit rezulton se në formën që është miratuar ai krijon terren që në praktikë këto dy parime të cenohen. Në ligjin aktual që është në fuqi nr. 7829, datë 01.06.1994 “Për noterinë”, i ndryshuar, konkretisht në nenin 1, noteri përkufizohet si një profesion i lirë që i nënshtrohet vetëm ligjit. Ndërkohë që edhe në nenin 4 të ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë”, profesioni i noterit është një funksion i pavarur, me karakter publik, në shërbim të personave fizikë dhe juridikë, i cili ushtrohet nëpërmjet hartimit të akteve juridike dhe ushtrimit të veprimtarive noteriale të tjera, të parashikuara në këtë ligj dhe në legjislacionin në fuqi.
Pra sipas ligjit aktual në fuqi, dhe ligjit të ri nr. 110/2018, si dhe referuar praktikës së Gjykatës Kushtetuese, shërbimi noterial është një shërbim publik i deleguar nga shteti. Brenda këtij karakteri publik që ai mbart, dhe të cilin ai duhet ta ushtrojë me përgjegjshmëri dhe integritet të lartë moral dhe professional. Noteri sipas legjislacionit fiskal është njëkohësisht edhe person fizik si operator ekonomik në tregun e ofrimit të shërbimeve noteriale brenda territorit për të cilin ai është licensuar. Pra noteri si operator ekonomik ofron shërbimet noteriale, sipas listës dhe tarifave përkatëse, që miratohen nga organet e parashikuara në nenit 74 të ligjit nr.110/2018.
Në kushtet, kur lista e shërbimeve dhe masa e tarifës për secilin shërbim është e përcaktuar nga organi përkatës pjesë e të cilit është dhe organi që ka deleguar funksionin publik, elementët me të cilët një noter konkuron në tregun e noterëve të licensuar, janë aftësia profesionale, korrektësia, cilësia e formulimit të akteve noteriale dhe kuptueshmëria e tyre, ofrimi në kohën e kërkuar të shërbimit të kërkuar, paanshmëria dhe konfidencialiteti me klientin të cilit i ofrohet shërbimi, elementë këto të cilat me kalimin e kohës krijojnë atë që quhet një marrëdhënie besimi klinet dhe ofrues shërbimi. Nisur nga kjo marrëdhënie besimi profesional, qyetarë, biznese, apo dhe persona juridik privatë apo publikë përzgjedhin noterin pranë të cilit ata depozitojnë akte të rëndësishme që krijojnë apo shuajnë marrëdhënie juridiko civile, apo parashikojnë trashëgiminë e tyre tek personat e tjerë sipas ligjit.
Pikërisht, për shkak të arsyeve të besimit profesional, të krijuara dhe konsoliduara në kohë nga pikëpamja ekonomike, jo të gjithë noterët kanë të njëjtin numër shërbimesh të ofruara përgjatë një viti dhe jo të gjithë kanë të njëjtin masë klientësh të cilëve u ofrojnë shërbim.Në këto kushte, në rast se neni 61 i ligjit nr. 110/2018, do të aplikohet sipas përmbajtjes së miratuar ku një tjetër noter do të administrojë zyrën e një noteri të pezulluar, është e pritshme dhe ekziston rreziku që gjithë atë marrëdhënie besimi që noteri i pezulluar ka krijuar, noteri administrator i zyrës së tij mund të përpiqet ta transferojë në zyrën e tij noteriale. Kjo situatë është e pritshme dhe mund të ndodhë pasi, në të njëjtin moment noteri administrator është dhe funksionar publik që duhet të përmbushë ofrimin e shërbimeve sipas ligjit, por njëkohësisht karakteri i tij ekonomik në krijimin e të ardhurave ka natyrshëm ndjesinë e zgjerimit të rrethit të klientelës së re e cila në këtë rast kontaktohet për shkak të administrimit të zyrës së një noteri tjetër tashmë të pezulluar.
Pra, krijohet rreziku që një administrim i tillë nga një noter tjetër që është në kushte konkurence të krijojë ndërhyrje të hapur në aktivitetin e noterit të pezulluar, por edhe tek raporti mes klientit dhe noterit, duke prishur hapur konkurencën e lirë dhe të ndershme në këtë treg shërbimesh.
Pikërisht për këto shkaqe neni 61 i ligjit nr. 110/2018, referuar mënyrës sesi ka përcaktuar të trajtohet zyra e një noteri të pezulluar gjatë kohëzgjatjes së shkakut të pezullimit duket se krijon terren që në praktikë të shkelen njëkohësisht të dy parimet e “barazisë përpara ligjit” dhe “parimin e lirisë së veprimtarisë ekonomike të shtetasve”.
Në këto kushte Kuvendit të Shqipërisë, i lind detyra të rishikojë këtë dispozitë edhe në këtë drejtim, me qëllim shmangjen e këtij rrisku në shërbimin e notariatit shqiptar. Një parashikim objektiv mund të ishte që, arkiva apo dhe zyra e një noteri të pezulluar të administrohet nga shteti (Ministria e Drejtësisë) dhe ku shërbimet e njëhsimit të akteve prej arkivës së tij të ofrohen nga Ministri i Drejtësisë, pra nga vet deleguesi i autoritetit publik, ndërsa shërbimet së çeljes së dëshmive testamentare apo veprimeve të tjera të lidhura me të, të kryhen sipas kërkesës nga një noter tjetër i cili të jetë anëtar i organeve Drejtuese të Dhomës Kombëtare të Noterëve, në prezencë të noterit të cilit i është pezulluar veprimtaria.
Kjo do të shmangte çdo lloj përpjekje, apo mundësi që veprimtaria ekonomike e një noteri ndaj të cilit po aplikohet një masë e përkohshme pezullimi të mos deformohej në praktikë, apo të cenohej nga ndërhyrjet e konkurencës në këtë shërbim, duke bërë të mundur kështu që edhe zhvillimi i veprimtarisë ekonomiko-shoqërore brenda këtij komuniteti të realizohen nën një klimë të përshtatshme dhe të garantuar nga vet shtet si delegues i auotiritetit publik. Zgjidhja e gjithë këtyre situatave duhej të ishin vlerësuar më mirë nga Kuvendi, duke mundësuar që në nenin 61 të ligjit të ishin parashikuar të gjitha zgjidhjet ligjore. Mungesa e parashikimit të zgjidhjes së tyre tregon qartë se kjo dispozitë ka nevojë të theksuar për rishikim.
Për gjithë arsyet e sipërcituara, dhe për të mos krijuar asnjë mundësi që në praktikë të ndodhin situatat e parashikuara më sipër, dhe të krijojnë probleme që cenojnë shërbimin notarial shqiptar, Presidenti i Republikës, vlerëson se nenit 61 i ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë”, duhet të rishikohet nga Kuvendi me qëllim përmirësimin e tij, referuar konstatimeve të mësipërme.
II. Së dyti, parashikimet e nenit 65 të ligjit nr. 110/2018 “Për noterinë”, nuk garantojnë trajtim të barabartë të noterëve përballë kostos që do të duhet të përballojnë për sigurimin e veprimtarisë së tyre, si dhe mund të krijojë një deformim në tregun e sigurimeve referuar sigurimit të veprimtarisë së noterëve.
Në dispozitat e nenit 64-65 të ligjit nr. 110/2018, Kuvendi ka miratuar dispozita që forcojnë pozitën detyruese të ligjit për përgjegjësinë civile të noterit ndaj të tretëve për dëmet e shkaktuara ndaj të tretëve gjatë ofrimit të shërbimit. Konkretisht në nenin 64 të ligjit përcaktohet se kur noteri e zhvillon veprimtarinë e tij në kundërshtim me ligjin, ai është përgjegjës ndaj palëve për dëmin e shkaktuar. Në këto kushte aplikimi i këtij nenit ka bërë të detyrueshëm që në ligj të përcaktohej qartë detyrimi që noteri të lidhë kontratë sigurimi me një kompani sigurimi për përgjegjësisë profesionale. Ky është një hap pozitiv për të garantuar palët që çdo dëm që atyre mund tju vij nga veprimtaria antiligjore e noterit do të dëmshpërblehet dhe veprimtaria e tyre është e siguruar.
Megjithatë, nga leximi i nenit 65 të ligjit nr.110/2018, rezulton se ky nen ka një paqartësi sa i takon mënyrës së përzgjedhjes së kompanisë siguruse me të cilën noteri mund të lidhë kontratë individuale apo kolektive.Konkretisht neni 65 i ligjit nr. 110/2018, ka këtë përmbajtje:
Neni 65
Sigurimi i noterit1. Noteri, përpara fillimit të ushtrimit të funksionit, lidh kontratë sigurimi të përgjegjësisë profesionale me një kompani sigurimi vendase ose të huaj që vepron në territorin e Republikës së Shqipërisë, në mënyrë individuale ose bazuar mbi një kontratë kolektive të lidhur midis Dhomës Kombëtare të Noterisë dhe kompanisë së sigurimit, për të gjitha dëmet që ai mund t’u shkaktojë klientëve apo palëve të treta gjatë ushtrimit të funksioneve të tij.
2. Dhoma kontrakton, përzgjedh dhe lidh kontratën kolektive të sigurimit të noterëve, në të cilën janë palë Dhoma dhe kompania përkatëse e sigurimit. Me vendim të Asamblesë së Përgjithshme, ky sigurim kolektiv mund të bëhet i detyrueshëm për të gjithë noterët.
3. Vlera përkatëse e sigurimit kolektiv paguhet nga secili noter në llogari të Dhomës, e cila më pas derdh detyrimin përkatës në kompaninë e sigurimit, sipas marrëveshjes së nënshkruar.
4. Kushtet dhe afatet e sigurimit kolektiv përcaktohen bashkërisht nga kompania e sigurimeve dhe Dhoma, sipas legjislacionit në fuqi.
5. Polica e sigurimit individual ose kolektiv duhet të mbulojë edhe dëmet e shkaktuara nga të punësuarit e noterit, përfshirë këtu zëvendësnoterin.
6.Shuma minimale e mbulimit me sigurim për një ngjarje të siguruar, dhe shuma minimale e tërësisë së dëmshpërblimeve nga sigurimi, që janë të pagueshme gjatë vitit të sigurimit për një apo më shumë ngjarje, përcaktohen me urdhër nga Ministri i Drejtësisë, pasi është marrë edhe mendimi me shkrim i Dhomës.
Mënyra se si është formuluar përmbajtja e pikës 1 të këtij neni, krijon shteg për interpretim. Konkretisht nuk del qartë kuptimi apo qëllimi i dispozitës nëse noteri kontratën e sigurimit individual për sigurimin e veprimtarisë së tij do të duhet të lidhë me të njëjtën kompani sigurimi që do të përzgjedhë Dhoma Kombëtare e Noterisë në rastin e sigurimit kolektiv ?, apo është i lirë ta përzgjedhë vet kompaninë siguruese. Pra formulimi i pikës 1 të këtij neni, krijon mundësi interpretimi që në të dy rastet, qoftë për sigurimin kolektiv, apo për lidhjen e një kontrate sigurimi individual kompania përzgjidhet nga Dhoma Kombëtare e Noterisë. Në këtë mënyrë nga ana e teknikës legjislative pika 1 e nenit 65 ka nevojë për përmirësim, duke qartësuar në mënyrë eksplicite se noteri ka të drejtë të zgjedhë në tregun e lirë kompaninë e sigurimeve ku ai dëshiron të sigurojë aktivitetin e tij, nëse Asambleja e Përgjithshme nuk ka miratuar me vendim lidhjen e një kontrate kolektive. Në këtë mënyrë do të mund të bjerë çdo dyshim apo do të shmanget çdo mundësinë e intepretimit në praktikë të kësaj dispozite.Në lidhje me sigurimin kolektiv të noterëve, në rast se një gjë e tillë vendoset nga Asambleja e Përgjithshme, do të thotë që të gjithë noterët, pavarësisht nga numri i transkasioneve që secili prej tyre ka realizuar, të paguajnë të njëjtën primë sigurimi, gjë e cila do të rëndojë më tepër ata noterë që kanë një aktivitet jo të madh, ndërkohë që noterët me numër transaksionesh më të lartë, do të paguajnë të njëjtën kosto financiare edhe pse sigurojnë të ardhura më të larta. Në këtë mënyrë edhe pse trajtimi sipas dispozitës ligjore duket i barabartë, noterët që do të vuajnë më shumë përballimin e kostos së primës së kontratës kolektive do të jenë ata që kanë aktivitet të kufizuar dhe potencialisht rrisk më të ulët sigurues.
Në këtë mënyrë, nëse do të aplikohet dhe do të vendoset nga Asambleja e Përgjithshme e Noterëve një kontratë sigurimi kolektiv, dispozitat e nenit 65 të ligjit, duhet të rishikohen në mënyrë që të parashikojnë në mënyrë shteruese mënyrën edhe të përballimit të kostos së këtij primi sigurimi, në përputhje me nivelin e transaksioneve të realizuar në vitin paraardhës, gjithashtu duke ju referuar historikut të procedimit disiplinor të secilit noter.
Për më tepër për të mos krijuar një situatë disi monopolizuese apo që të mund të deformojë konkurencën në shoqëritë e sigurimit, për sigurimin e aktivitetit të të gjithë noterëve me një shoqëri sigurimi, si dhe për të garantuar plotësisht të drejtat e noterëve si persona të siguruar, është e nevojshme që neni 65 i ligjit, të riformulohet ku veç të tjerave të parashikohet roli asistues dhe mbikqyrës i Byrosë Shqiptare të Sigurimeve dhe Autoritetit të Mbikqyrjes Financiare, me qëllim aplikimin e një kontrate kolektive apo individuale sigurime që të garantojë trajtim objektiv të secilit noter, si dhe asnjë deformim në tregun e sigurimeve.
Gjithashtu sigurimi kolektiv, do të duhet të garantojë edhe që përballimi i dëmëve të shkatuara nga noterë të vecantë nuk duhet të rëndojë pozitën financiare të Dhomës Kombëtare të Noterëve, apo anëtarëve të tjerë të saj për veprimtari që nuk është kryer prej tyre.
Për më tepër edhe parashikimi i bërë në pikën 6, të nenit 65, ku i lihet atribut Ministrit të Drejtësisë që të përcaktojë me urdhër, shumën minimale të mbulimit me sigurim për një ngjarje të siguruar, dhe shumën minimale e tërësisë së dëmshpërblimeve nga sigurimi, që janë të pagueshme gjatë vitit të sigurimit për një apo më shumë ngjarje, nuk është një parashikim i përshtatshëm dhe mund të krijojë një parashikim jo objektiv ekonomik, në përcaktimin e këtyre shumave.
Për këtë arsye, ashtu siç parashikohet në nenin 74 të këtij ligjit, miratimi këtyre akteve mund të realizohet nga të dy ministrat që trajtojnë çështje sipas fushës së kompetencës (Ministrit të Drejtësisë dhe Ministrit të Financave), pasi të kenë marrë më parë mendimin e Dhomës Kombëtare të Noterisë, Autoritetit të Mbikqyrjes Financiare dhe një opinion nga Byroja Shqiptare e Sigurimeve.
Për sa më sipër, në kushtet kur neni 65 i ligjit nr.110/2018, krijon hapësira të tilla intepretimi, dhe nuk trajton në mënyrë ezauruese të gjitha çëshjet që mund të lindin nga sigurimi i veprimtarisë noteriale, Presidenti i Republikës, në mbështetje të nenit 85, pika 1 të Kushtetutës ka vlerësuar kthimin për rishqyrtim në Kuvend të këtij ligji me qëllim përmirësimin edhe të nenit 65 për arsyet e përmenduara më sipër.
III. Së fundmi, neni 76 i ligjit nr. 110/2018, nuk është i qartë, nuk ofron siguri ligjore për mbrojtjen dhe mbështetjen e shtresave të pamunduara të shoqërisë për të përballuar tarifat dhe shpenzimet noteriale, apo të kategorive të veçanta të shoqërisë.
Sistemi ligjor i Republikës së Shqipërisë, në tërësinë e tij parashikon noterin si institucionin para të cilit vërtetohen një tërësi veprimesh juridiko-civile midis palëve, personave apo për vërtetimin e provave dhe deklarimeve. Në këtë mënyrë kryerja e një veprimi juridik, apo vërtetimi i akteve dhe vullnetit të palëve përpara noterit në shumë fusha të së drejtës është jo një zgjedhje por një detyrim sipas ligjit, qoftë në të drejtën civile, administrative dhe penale.
Në tërësinë e tyre këto shërbime që ofrohen nga noteri konsiderohen veprimtari noteriale dhe përfshijnë përgatitjen, hartimin dhe njësimin e akteve juridike, si dhe çdo veprimtari tjetër brenda kompetencës së noterit, sipas parashikimeve të këtij ligji dhe të ligjeve të veçanta të legjislacionit shqiptar. Sipas ligjit të miratuar dhe praktikës ndërkombëtare si për çdo shërbim tjetër edhe për shërbimin noterial do të duhet të paguhet tarifa noteriale të cilat aplikohen në mënyrë konkrete për çdo veprim noterial. Pra shërbimi noterial sipas legjislacionit tonë është i domosdoshëm dhe në disa raste është i detyrueshëm për të konfirmuar vërtetësinë e fakteve, rrethanave, apo vullnetit të shtetasve gjatë kryerjes së një veprimi juridik, apo përgjatë ndjekjes së një procesi ligjor, qoftë ky civil, administrativ, apo penal.
Në këto kushte, klientë apo konsumrator të këtij shërbimi në Republikën e Shqipërisë, janë të gjitha shtresat e shoqërisë, si shtetasit me të ardhura të mira dhe me aftësi paguese, shoqëritë tregtare, institucionet publike, ashtu dhe shtresat më nevojtare apo kategori të veçanta të shoqërisë të cilat mund të gjenden në pamundësi, apo në një sforcim për të përballuar tarifat e shërbimeve noteriale që në raste të caktuara janë të detyrueshme.
Duke qenë se profesioni i noterit sipas ligjit dhe referuar praktikës së Gjykatës Kushtetuese, konsiderohet si një shërbim me karakter publik me funksion të pavarur, por të deleguar nga shteti, në shërbim të personave fizikë dhe juridikë dhe që ofrohet përkundrejt tarifave fikse të përcaktuara nga Ministri i Drejtësisë dhe Ministri i Financës, është e detyrueshme që në ligjin me të cilin rregullohet veprimtaria e këtij profesioni të përcaktohet saktë dhe në mënyrë të qartë edhe ndihma apo mbështetja që shteti do të garantojë shtresave nevojtare të shoqërisë apo kategorive të veçanta të saj.
Në nenin 76 të ligjit nr. 110/2018, parashikohet shprehimisht se: “Dhoma Kombëtare e Noterisë, me miratimin e Ministrit të Drejtësisë, miraton rregulla për uljen e tarifave noteriale për kategorinë e personave përfitues të ndihmës juridike, sipas legjislacionit në fuqi dhe vetëm në rast nevoje”.
Nga studimi i kësaj dispozite, referuar përmbajtjes së saj rezulton se kjo dispozitë mund të ngelet në praktikë një dispozitë deklarative dhe e pazbatueshme, pasi nuk parashikon asnjë detyrim për noterin për të ofruar një shërbim me tarifa të ulura për këtë shërbim. Sipas përmbajtjes së ketij neni duket sikur ulja e tarifave do të ngelet rast për rasti në diskrecion të vullnetit të noterit dhe jo si një detyrim për të.
Pikërisht ky parashikim i paqartë, nuk garanton se shtresat në nevojë dhe respekivisht kategoritë e personave përfitues të ndihmës juridike do të mund të përfitojnë ndonjëherë ulje të tarifave. Për më tepër edhe vet shprehja “dhe vetëm në rast nevoje”, është shumë evazive, pasi kjo do të ngelet në kuptueshmërinë dhe ndërgjegjësimin e secilit noter për ta vlerësuar dhe jo si detyrim, çka krijon terren që në praktikë kjo dispozitë të ngelet një dispozitë e paaplikuar.
Gjithashtu përmbajtja e nenit 76 të ligjit nr. 110/2018, ka cëduar dhe nga standartet që ofronte ligji aktual në fuqi nr. 7829, datë 01.06.1994 “Për noterinë”, i ndryshuar, ku në nenin 28 parashikohet se; “Kur personi fizik nuk është në gjendje të përballojë shpërblimin e shpenzimet që kërkohen për kryerjen e veprimeve noteriale mund të përjashtohet nga pagimi i tyre tërësisht apjesërisht nga vetë noteri, ose me vendim të këshillit të dhomës së noterëve të rrethit gjyqësor”. Në këtë dispozitë edhe pse lehtësimi lihej në diskrecion të noterit, sërish aty ishte e parashikuar mundësia e përjashtimit tërësor nga detyrimi për të paguar tarifat noteriale, ndërkohë që neni 76 i ligjit nr.110/2018 të sapo miratuar parashikon si mundësi vetëm uljen e tarifës dhe jo përjashtimin e pagimit të saj.
Për më tepër neni 76 i ligjit nr.110/2018, nuk parashikon nivelin, masën përfituese të uljes së tarifave, për kategoritë përfituese të ndihmës juridike, si dhe as procedurës se si do të kërkohet apo do të ofrohet mbështetja në shërbimin noterial. Kjo dispozitë e ligjit nuk ofron garanci ligjore dhe nuk parashikon krijimin e një mekanizmi konkret, apo të një detyrimi të drejtëpërdrejtë për notërët që të garantojnë se të gjitha shtresat e shoqërisë, pavarësisht të ardhurave, gjendjes së tyre ekonomike apo sociale, do të kenë mundësi të marrin shërbime noteriale me tarifë të lehtësuar apo duke u përjashtuar prej saj.
Gjykata Kushtetuese, në vendimet dhe praktikën e saj, ka arësyetuar: “Parimi kushtetues i shtetit të së drejtës do të konsiderohet i dhunuar, nëse mohohen ose shkelen siguria ligjore, stabiliteti ligjor dhe mbrojtja e pritshmërive të ligjshme. Për të kuptuar dhe zbatuar drejt këtë parim, kërkohet që ligji në një shoqëri të ofrojë siguri, qartësi dhe vazhdimësi, në mënyrë që individët t’i drejtojnë veprimet e tyre në mënyrë korrekte e në përputhje me të… . (shih vendimin nr. 36, datë 15.10.2007 të Gjykatës Kushtetuese).
Vullneti shtetëror si delegues edhe i autoritetit publik tek noteri, duhet të ishte i shprehur qartë edhe në këtë dispozitë për të qartësuar se në çfarë mase dhe me çfarë procedure do të realizohet mbrojtja e shtresave në nevojë apo kategorive të veçanta përkundrejt aplikimit të tarifave në shërbimin noterial. Në këtë dispozitë gjithashtu do të duhej të parashikohej edhe mekanizmi që do të monitoronte aplikimin e kësaj çështje, si dhe detyrimin e drejtëpërdrejtë të noterit për të ofruar shërbim përkundrejt personave të cilët plotësojnë kriteret për përfitimin e ndihmës juridike.
Në këto kushte, është e domosdoshme që dhe neni 76 i ligjit nr. 110/2018, të rishikohet tërësisht nga Kuvendi i Shqipërisë referuar konstatimeve të mësipërme.
Të nderuar deputetë të Kuvendit të Shqipërisë,
Për arsyet e parashtruara më sipër, në bindje të Kushtetutës, dhe në ushtrim të së drejtës të parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të saj, kam vendosur kthimin për rishqyrtim të ligjit nr.110/2018 “Për noterinë”, me qëllim rishikimin nga Kuvendi të neneve 61, 65, 76 të këtij ligji.
Vlerësoj se, për ta bërë këtë normë të re ligjore edhe më të mirë, dhe për të mos krijuar asnjë hapësirë që nëpërmjet intepretimeve të ndryshme, apo keqzbatimit në praktikë ky ligj i ri të cenojë parimet kushtetutese, kërkoj mirëkuptimin tuaj për rishqyrtimin këtyre tre neneve (61, 65, 76) të këtij ligji sipas gjetjeve dhe konstatimeve të mësipërme.
***
Për Kadastrën:
Arsyet e kthimit të ligjit nr. 111/2018
“Për kadastrën”Të nderuar deputetë,
Kuvendi i Shqipërisë në seancën plenare të datës 20 dhjetor 2018, ka miratuar ligjin nr. 111/2018 “Për Kadastrën”. Ky ligj me shkresën nr. 4056 prot, datë 27.12.2018 të Kuvendit, i është përcjellë Presidentit të Republikës për dekretim dhe shpallje.
Sipas dokumentacionit parlamentar të krijuar nga shqyrtimi i kësaj nisme ligjore, rezulton se projektligji është propozim i Këshillit të Ministrave. Nga shqyrtimi i praktikës parlamentare (relacionit shoqërues i Këshillit të Ministrave dhe raportit të Komisionit të Çështjeve Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut në Kuvend), rezulton se projektligji “Për kadastrën” si pjesë e projektligjeve të paketës së reformës në të drejtën e pronësisë përbën një instrument të rëndësishëm për të realizuar reformimin e legjislacionit dhe institucioneve në fushëe e pasurive të paluajtshme. Ky projektligj trajton çështjet që kanë të bëjnë me regjistrimin e pasurive të paluajtshme, si një nga funksionet e domosdoshme shtetërore që garanton të drejtën e pronësisë mbi këto pasuri, në kuptim të Kushtetutës dhe të Kodit Civil.
Komisioni argumenton se, së bashku me projektligjin “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë”, ky projektligj përbën produktin e veprimtarisë së grupit ndërinstitucional të punës dhe paraqitet si një “përgjigje” ndaj mangësive dhe problematikave që ky grup ka konstatuar, në kornizën ligjore aktuale, marrëdhëniet juridike të krijuara në bazë të saj dhe në strukturat ekzistuese shtetërore që veprojnë në këtë fushë.
Në raportin e komisionit, arsyetohet se nëpërmjet këtij ligji krijohet institucioni i Agjencisë Shtetërore të Kadastrës, si institucioni ligjzbatues për të gjitha procedurat e parashikuara dhe që kërkon përfshirjen në një institucion të vetëm të kompetencave të institucioneve që veprojnë në fushën e pronësisë, dhe konkretisht të Agjencisë së Inventarizimit dhe Transferimit të Pronave Publike (AITPP), Agjencisë së Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale (ALUIZNI), Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (ZRPP).
Presidenti i Republikës vlerësoi përputhshmërinë e ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” me Kushtetutën, dhe në përfundim të shqyrtimit çmon se disa nene të veçanta të këtij ligji, bien në kundërshtim me legjislacionin bazë të së drejtës civile në Republikën e Shqipërisë; cënojnë parimin e sigurisë juridike; krijojnë tension kushtetues; si dhe nuk janë në harmoni me jurisprudencën kushtetuese.
Për këto arsye, në bindje të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë dhe në ushtrim të së drejtës së parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të saj, Presidenti i Republikës ka vendosur që ligji nr.111/2018 “Për kadastrën”, i duhet kthyer për rishqyrtim Kuvendit, me qëllim rishikimin dhe përmirësimin e tij, mbështetur në argumentet e renditura si më poshtë.
I. Së pari, nenet 6 pika 1, 13 pika 6, 22 pika 2, të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”, bien ndesh me legjislacionin bazë të së drejtës civile në Republikën e Shqipërisë.
1.1 Siç parashtrohet në dokumentacionin parlamentar që ka shoqëruar shqyrtimin e kësaj nisme ligjore, por dhe nga përmbajtja e dispozitave të ligjit nr. 111/2018, rezulton se nëpërmjet këtij akti të ri ligjor krijohet institucioni i Agjencisë Shtetërore të Kadastrës (ASHK), institucion ky i cili ndërtohet si bashkim i Agjencisë së Inventarizimit dhe Transferimit të Pronave Publike (AITPP), Agjencisë së Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale (ALUIZNI), Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme (ZRPP).
Sipas parashikimeve të nenit 6, pika 1, Agjencia Shtetërore e Kadastrës (në vijim ASHK) është person juridik publik në varësi të Kryeministrit, që krijohet me këtë ligj dhe funksionon si institucion me vetëfinancim. Ndërkohë që sipas nenit 13, pika 6 përcaktohet se kadastra në format digjital përbën bazën shtetërore të të dhënave mbi pasuritë e paluajtshme dhe Ministria e Drejtësisë ka akses në këtë bazë të dhënash, në rolin e mbikëqyrësit të saj. Ndërkohë neni 22, pika 2 parashikon se regjistri kombëtar kadastral krijohet dhe administrohet nga Agjencia Shtetërore e Kadastrës.
Pra referuar dispozitave të mësipërme, Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme dhe Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale, dy institucione këto që aktualisht janë në fushën e përgjegjësisë dhe në varësi të Ministrit të Drejtësisë, me shkrirjen e tyre brenda Agjencisë Kombëtare të Kadastrës, e cila është në varësi të drejtpërdrejtë të Kryeministrit.
Duke qenë se Agjencia Shtetërore e Kadastrës është administratore e regjistrit kombëtar kadastral dhe ky institucion ndodhet në varësi të Kryeministrit, atëherë në mënyrë automatike Kryeministri nëpërmjet institucionit të tij të varësisë ASHK merr atributet e administratorit të regjistrit shtetëror të pasurive të paluajtshme në Republikën e Shqipërisë, ndërkohë që ky rol administrues i deritanishëm ka qenë përgjegjësi e Ministrisë së Drejtësisë e ushtruar nëpërmjet organit të varësisë Zyrës së Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme.
Në pamje të parë, parashikimet e dispozitave të sipërcituara, duket sikur nuk kanë problematikë të theksuar, por nëse i krahasojmë këto parashikime të reja ligjore (nenin 6 pika 1, neni 13 pika 6, neni 22 pika 2, të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”) me parashikimet e nenit 198 të Kodit Civil, atëherë konstatohet lehtësisht se kemi një përplasje midis tyre.
Konkretisht në nenin 198 të Kodit Civil të Republikës së Shqipërisë citohet shprehimisht se: “Ministria e Drejtësisë administron veprimtarinë e regjistrit publik për pasuritë e paluajtshme. Kushtet, mënyra e regjistrimit dhe e organizimit, si dhe çdo procedurë që ka lidhje me këtë veprimtari, rregullohet me ligj të veçantë”.
Kjo dispozitë e Kodit Civil, është e njëjtë dhe nuk ka ndryshuar që prej kohës së miratimit të këtij akti (viti 1994) dhe në frymën e tij, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar ndër të tjera ligjin nr. 7843, datë 13.07.1994 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, ligj ky që u pasur me miratimin e ligjit të ri nr. 33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, që funksionin edhe aktualisht.
Nëpërmjet këtyre dy akteve ligjore u krijua dhe vijon të funksionojë Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, e cila fillimisht ka qenë përkufizuar si institucion buxhetor dhe më pas si person juridik, publik jobuxhetor, por gjithmonë në varësi të Ministrisë të Drejtësisë. Në këtë mënyrë janë respektuar në vijimësi parashikimet e nenit 198 të Kodit Civil, sa i takon administrimit të regjistrit publik të pasurive të paluajtshme nga organi specializuar në varësi të Ministrisë së Drejtësisë.
Me ligjin nr. 111/2018 “Për kadastrën”, ligji nr. 33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, i ndryshuar, shfuqizohet. Në këtë mënyrë Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme suprimohet dhe përfshihet brenda ASHK dhe duke qenë se kjo e fundit ka varësi të drejtëpërdrejtë nga Kryeministri, Ministria e Drejtësisë humbet de fakto dhe de juro të gjitha të drejtat si organ epror dhe njëkohësisht si administrator i veprimtarisë në regjistrin publik të pasurive të paluajtshme, si dhe çdo të drejtë tjerër të mënyrës së organizimit, kontrollit, apo mbikqyrjes institucionale që gëzonte sipas parashikimit të Kodit Civil, ligjit nr.33/2012, si dhe akteve nënligjore të dala në zbatim të tij.
E gjithë varësia administrative hierarkike kalon nën përgjegjësinë e Kryeministrit, dhe në këtë mënyrë dispozitat e nenit 6 pika 1, nenit 13 pika 6, nenit 22 pika 2, të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” bien ndesh në mënyrë flagrante me parashikimet e nenit 198 të Kodit Civil.
Për të evituar këtë përplasje midis normave, Këshilli i Ministrave dhe Kuvendi i Shqipërisë, duhet të vlerësonin këtë situatë, dhe së bashku me propozimin e këtij ligji të vlerësohej mundësia e propozimeve të nevojshme për ndryshimin e Kodit Civil, ose në të kundërt të përmirësohej propozimi dhe projektligji i paraqitur.
Kodi Civil, në zbatim të nenit 81, pika 2/d të Kushtetutës hyn në sferën e atyre ligjeve që miratohen me 3/5 e të gjithë anëtarëve të Kuvendit dhe ka epërsi në zbatimin e tij përkundrejt ligjeve të tjera të cilat miratohet me shumicë të thjeshtë. Në këtë mënyrë për të respektuar zbatimin e dispozitave të nenit 198 të Kodit Civil, është e nevojshme që nëse nuk arrihet kuorumi i nevojshëm për ndryshimin e këtij neni, Kuvendit i lind detyrimi që të marrë edhe një herë në rishqyrtim dispozitat e ligjit nr. 111/2018, dhe t’i përshtasë ato me parashikimet e Kodit Civil, duke ruajtur kështu varësinë e Agjencisë Shtetërore të Kadastrës nën hierarkinë administrative dhe varësinë e Ministrisë së Drejtësisë dhe jo të Kryeministrit.
Për arsyet e sipërcituara, Presidenti i Republikës, vlerëson se dispozitat e nenit 6 pika 1, nenit 13 pika 6, nenit 22 pika 2, të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” duhet të rishikohen nga Kuvendi sëbashku me gjithë frymën tërësore të këtij ligji, me qëllim përmirësimin e tyre referuar konstatimeve të mësipërme.
II. Së dyti, ligji nr. 111/2018 “Për Kadastrën”, me mangësitë që paraqet cënon parimin e sigurisë juridike në qarkullimin civil të pasurive të paluajtshme si dhe standardin kushtetues të të drejtave të fituara.
Regjistri publik i regjistrimit të pasurive të paluajtshme, duhet të jetë një regjistër i sigurt dhe i besueshëm dhe për këtë shteti duhet të përmbushë të gjitha detyrimet e tij në mënyrë që informacioni i marrë nga ky regjistër të jetë i vërtetë, i plotë, i sigurt dhe i garantuar nga shteti, pasi bazuar në këtë informacion kryhen të gjitha veprimet juridiko-civile mbi pasuritë e paluajtshme të regjistruara në territorin e Republikës së Shqipërisë.
Në lidhje me këtë çështje, si rezultat i ndryshimit të legjislacionit ndër vite, dhe kundërshtimeve të ndryshme mbi normat e reja ligjore që janë miratuar, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë, ka krijuar tashmë një praktikë kushtetuese në këtë drejtim, ku ka analizuar në mënyrë të thelluar rëndësinë e regjistrit publik të regjistrimit të pasurive të paluajtshme, si dhe detyrimin e shtetit për të garantuar informacionin e dhënë nga ky regjistër.
Konkretisht në Vendimin 17, datë 23.04.2010, Gjykata Kushtetuese, shprehet ndër të tjera se : “Siç është shprehur Gjykata në jurisprudencën e saj: “parimi kushtetues i shtetit të së drejtës do të konsiderohet i dhunuar, nëse mohohen ose shkelen siguria juridike, stabiliteti ligjor dhe mbrojtja e pritshmërive të ligjshme. Ligjvënësi nuk mund të përkeqësojë në mënyrë të paarsyeshme gjendjen ligjore të personave, të mohojë të drejtat e fituara ose të shpërfillë interesat legjitime të tyre.” (shih më gjerë vendimin nr. 36, datë 15.10.2007 të Gjykatës Kushtetuese)”. …. “Në vlerësimin e Gjykatës, regjistri publik i regjistrimit të pasurive të paluajtshme duhet të jetë një regjistër i sigurt dhe i besueshëm. Roli i tij në sistem është i një rëndësie themelore duke pasur parasysh se përmes tij ngurtësohen të drejta subjektive. Mungesa e besueshmërisë në regjistrin publik sjellë pasiguri në qarkullimin civil”.
Gjithashtu një tjetër vendim i Gjykatës Kushtetuese që ka trajtuar gjerësisht zbatimin e parimit të sigurisë juridike përsa i takon të drejtave të pronësisë dhe regjistrimit të tyre në regjistrin publik të pasurive të paluajtshme është Vendimi nr. 29, datë 31.05.2010, ku ndër të tjera citohet se:
“Rregullimet ligjore që kanë të bëjnë me të drejtat e shtetasve duhet të kenë qëndrueshmëri të mjaftueshme që siguron vijimësinë e tyre. Si rregull, nuk mund të mohohen interesa dhe pritshmëri të ligjshme të qytetarëve nga ndryshimet në legjislacion dhe shteti duhet të synojë të ndryshojë një situatë të rregulluar më parë vetëm nëse ndryshimi sjell pasoja pozitive, konkretisht trajtim më të mirë financiar për subjektet përfituese. Sanksionimi i të drejtave dhe lirive të njeriut të pranuara në Kushtetutë dhe shoqërimi i tyre me masat për vënien në jetë të tyre duhet të synojnë përmirësimin dhe rritjen e standardeve të të drejtave (shih vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr.9, datë 26.02.2007; nr.34, datë 20.12.2005). Ky parim përfshin, midis të tjerave, edhe besimin tek sistemi juridik, pa marrë përsipër garantimin e çdo pritshmërie për mosndryshim të një situate të favorshme ligjore (shih vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr.10, datë 19.03.2008; nr.34, datë 20.12.2005; nr.26, datë 02.11.2005)”.
Nga shqyrtimi i përmbajtjes së ligjit nr.111/2018 “Për Kadastrën”, konstatohet se ky ligj nuk ofron mjetet e plota ligjore në mënyrë që individi të krijojë sigurinë që informacioni që do të marrë nga regjistri i pasurive të paluajtshme është i garantuar dhe në rast të dëmit që mund ti vijë nga dhënia apo një veprimi të gabuar të AKSH ekziston zgjidhja ligjore në këtë drejtim. Në këtë ligj janë miratuar vetëm këto dispozita që sipërfaqësisht trajtojnë dhënien e sigurisë ligjore. Konkretisht në nenin 5/b, të ligjit të miratuar parashikohet se: “Shërbimi publik i regjistrimit të pasurive të paluajtshme dhe procedurat e lidhura me të udhëhiqen nga këto parime themelore: b) Parimi i sigurisë juridike: Respektimi i të drejtave të fituara më parë dhe i pritshmërive të ligjshme të subjekteve të së drejtës”, ndërkohë që ne neni 6, pika 4 , parashikohe se; “Si garanci për mbulimin e dëmeve të shkaktuara nga veprimtaria kadastrale, ASHK-ja krijon fondin rezervë vjetor, në masën që përcaktohet nga këshilli drejtues”.
Ndërsa në nenet e tjera të këtij ligji nuk parashikohet ndonjë instrument tjetër ligjor që të reklamojë qartësisht detyrimet që merr shteti përsipër, dhe që të krijojnë sigurinë se realisht do të garantohet mbulimii i dëmeve të shkaktuara nga veprimtaria kadastrale. Në këtë mënyrë pa dispozita të tjera të konkretizimit të kësaj garancie që shteti duhet të ofronte për regjistrin publik të pasurive të paluajtshme, krijohet një terren pasigurie për mbrojtjen e vet interesit të ligjshëm të shtetit dhe të të drejtave të pronësisë të shtetasve.
Kjo evidentohet më qartësisht nëse realizohet një studim krahasimor midis dispozitave të ligjit nr. 111/2018 “Për Kadastrën”, me ligjin aktual në fuqi nr. 33/2012 “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, i ndryshuar. Nga ky studim rezulton se ligji nr. 33/2012, sanksionon qartësisht detyrimin ligjor të organeve administruese të regjistrit publik të pasurive të paluajtshme për të garantuar informacionin lidhur me të drejtën e pronësisë dhe të drejtave të tjera reale të regjistruara.
Në nenet 65, 66, 67 të ligjit nr. 33/2012, ligj ky i cili shfuqizohet me hyrjen në fuqi të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”, parashikohet qartë dhe në mënyrë të shprehur, jo vetëm garantimi i informacionit nga Zyra e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, për të dhënat që mbahen në regjistrat e saj, por dhe e drejta e çdo individi që të dëmshpërblehet për dëmet që mund të vijnë nga një informacion i dhënë prej kësaj zyre, si dhe procedura konkrete që ndiqet për përftimin e tij.
Cilësia e këtyre parashikime ligjore që gjenden në legjislacionin ekzistues (ligji nr. 33/2012), mungojnë në ligjin e ri të sapomiratuar nga Kuvendi nr. 111/2018 “Për kadastrën”, duke krijuar kështu një përkeqësim të trajtimit ligjor të shoqërisë.
Ky boshllëk ligjor cënon parimin e sigurisë juridike jo vetëm përsa i takon mbrojtjes së interesit publik, por njëkohësisht edhe përkundrejt cënimit të standardit kushtetues të të drejtave të fituara nga shtetasit. Referuar juriprudencës kushtetuese të sipërcituar Kuvendi me miratimin e ligjit të ri nr. 111/2018, duhet të kishte përmirësuar nivelin e garancive që ofronte ligji i mëparshëm, dhe jo të cedonte nga standardet e mëparshme që qytetarët i gëzojnë prej vitit 2012.
Në raportin e Komisionit të Çështjeve Ligjore të Kuvendit, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut, nuk parashtrohen arsye se përse të drejtat e njohura dhe të parashikuara në legjislacionin ekzistues, janë zbehur dhe përkeqësuar në ligjin nr. 111/2018 “Për Kadastrën”, përsa i takon detyrimit të organeve për të garantuar informacionin lidhur me informacionin që jepet nga regjistri publik ku janë të regjistruara të drejtat e pronësisë dhe të drejtat e tjera reale të lidhura me to.
Gjykata Kushtetuese, në jurisprudencën e saj lidhur me parimin e sigurisë juridike në aspekt të standardit të të drejtave të fituara është shprehur në disa vendime të saj. Në vendimin nr. 26, datë 02.11.2005, Gjykata shprehet se: “Doktrina e së drejtës kushtetuese ka pranuar se siguria juridike është ndër elementët thelbësore të shtetit të së drejtës. Kjo siguri presupozon veç të tjerave besueshmërinë e qytetarëve tek shteti dhe pandryshueshmërinë e ligjit për marrëdhëniet e rregulluara. Besueshmëria ka të bëjë me faktin se qytetari nuk duhet të shqetësohet vazhdimisht për ndryshueshmërinë dhe pasojat negative të akteve normative që cënojnë dhe përkeqësojnë një gjendje të vendosur me akte të mëparshme.”
Për pasojë, referuar jurisprudencës së sipërcituar të Gjykatës Kushtetuese, ligji nr. 111/2018 “Për Kadastrën”, cënon parimin e sigurisë juridike në aspekt të cënimit të standardit kushtetues të të drejtave të fituara me ligjin nr. 33/2012, “Për regjistrimin e pasurive të paluajtshme”, të ndryshuar, ligj ky që shfuqizohet me ligjin e ri.
Mospërfshirja në ligjin nr. 111/2018 “Për Kadastrën” e detyrimit të organeve të regjistrimit, për të garantuar informacionin lidhur me të drejtat e regjistruara, si dhe e përgjegjësisë të këtyre organeve për të dëmshpërblyer titullarin e së drejtës të regjistruar, mund të krijojë pasoja në dëm të interesit publik lidhur me stabilitetin në qarkullimin civil, pasi do të ulë nivelin e kujdesit dhe përgjegjshmërinë e organeve të administrimit të regjistrit publik dhe rrjedhimisht, përveç dëmeve që mund të shkaktohen, do të sjellë nivel të lartë të pasigurisë në qarkullimin civil të pasurive të paluajtshme.
Për këto arsye, në bindje të Kushtetutës së Shqipërisë dhe në ushtrim të së drejtës së parashikuar në pikën 1 të nenit 85 të saj, Presidenti i Republikës ka vendosur që ligji nr.111/2018 “Për kadastrën”, i duhet kthyer Kuvendit për rishqyrtim me qëllim përmirësimin e kësaj norme të re ligjore mbështetur edhe në argumentet e sipërcituara.
III. Së treti, neni 37/b i ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”, cënon parimin e sigurisë juridike në lidhje me të drejtën e pronës dhe bie ndesh me jurisprudencën kushtetuese.
Në Kreun e VI, të këtij ligji nëpërmjet neneve 35 – 41 të tij, parashikohet ndër të tjera e drejta e Agjencisë Shtetërore të Kadastrës për të përmirësuar të dhënat e regjistrit publik të pasurive të paluajtshme. Si pjesë e realizimit të këtij procesi është miratuar dhe neni 37, i ligjit në të cilin janë parashikuar nivelet se deri ku Agjencia Shtetërore e Kadastrës mundet të kryejë përmirësimin e të dhënave në regjistrin e pasurive të paluajtshme.
Në këtë nen parashikohet shprehimisht se:“Përmirësimi zbatohet në dy nivele, që janë: a) Saktësimi dhe korrigjimi i hartës kadastrale, në raport me titujt e pronësisë dhe gjendjen faktike të pasurive. b) Saktësimi i vetë titujve të pronësisë kur konstatohen parregullsi në përmbajtje të tyre ose mospërputhje me gjendjen faktike. Për këtë qëllim, drejtoria vendore korrigjon gabimet materiale dhe pasaktësitë e tjera në dokumentacionin e titujve të pronësisë, të krijuara nga organet shtetërore përpara hyrjes në fuqi të këtij ligji”.
Nëpërmjet pikës b, të këtij neni ASHK, tashmë i jepet e drejta që jo vetëm të korrigjojë dhe përmirësojë të dhënat në regjistrin publik të pasurive të paluajtshme, por tashmë ASHK do të ketë të drejtë që të korrigjojë/saktësojë dhe aktet e fitimit të pronësisë të nxjerra nga institucionet shtetërore, pra në titujt e fitimit të pronësisë.
Referuar përmbajtjes së dispozitës, kuptohet se një titull pronësie i dhënë nga ish-Komisionet e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave ndër vite, Kontratat e Privatizimit të Pronës Publike, Lejeve të Legalizimit, Akteve të Marrjes së Tokës në Pronësi, apo çdo akti tjetër administrativ që ka krijuar një titull pronësie, tashmë mund të korrigjohet nga ASHK referuar procesit të përmirësimit të të dhënave që administrohen në regjistrin publik të pasurive të paluajtshme.
Kjo llogjikë mund të vlerësohet deri diku e pranueshme për titujt e pronësisë të dhëna nga Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Ndërtimeve Informale (Leje Legalizimi), duke qenë se ASHK është organ pasues i veprimtarisë shtetërore të ALUINI-t. Ndërkohë situata kushtetuese e këtij neni 37/b, komplikohet sepse sipas përmbajtjes së saj pretendohet të korrigjohen/saktësohen edhe titujpronësie të lëshuar nga organe të tjera që për nga natyra e tyre janë të një karakteri të veçantë dhe nuk hyjnë në sferën e tyre akteve për të cilat AKSH mund të ketë autoritet sipas Kodit të Procedurave Administrative.
Konkretisht, nëse Agjencia Shtetërore e Kadastrës do të merrte nëpërmjet këtij neni të drejtën e korrigjimit të një vendimi të dhënë nga ish-Komisionet e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave apo të organeve të tjera administrative pasuese të tyre, atëherë automatikisht ASHK, do të ndërhynte në përmbajtjen e këtyre vendimeve/akteve. Ndryshimi i këtyre akteve të fitimit të pronësisë, përbën një veprim i cili bie ndesh me jurisprudencën Gjykatës Kushtetuese të krijuar ndër vite në lidhje me këtë çështje.
Konkretisht, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë, me vendimet e saj nr. 27, datë 26.05.2010 dhe nr. 43, datë 06.10.2011 është shprehur qartë në lidhje me ndryshimet që mund të pësojnë vendimet e dhëna nga organet që kanë funksionuar në procesin e njohjes, kthimit apo kompensimit të pronës ndër vite.
Në pikën 46 të Vendimit nr. 24/2010, Gjykata Kushtetuese citon ndër të tjera se: “Për sa më sipër, vendimet e organeve administrative, që kanë pasur si kompetencë kthimin dhe kompensimin e pronave, në vite, nuk mund të konsiderohen akte administrative, në kuptimin normal juridik të termit (strictu sensu), por akte sui generis të nxjerra nga një organ sui generis, për të cilin Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut ka përdorur termin e ri leksikor, quasi gjykatë”. Gjykata Kushtetuese vazhdon arsyetimin e saj në pikën 52 të po këtij vendimi ku citon se: “Për sa më sipër, zbatimi, nga një organ administrativ si AKKP, i parimeve të revokimit dhe shfuqizimit të akteve të ish KKKP është i pabazuar, pasi mungon një interes i ligjshëm shtetëror dhe aktet që shfuqizohen ose revokohen nuk janë akte tipike administrative të një organi tipik administrativ. Drejtori i AKKP është një organ në vartësi të Këshillit të Ministrave dhe në këtë kuptim vendimi i marrë prej tij për të ndërhyrë mbi interesa civile të shtetasve, në kuptim të Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut është i pajustifikuar”.
Bazuar në një interpretim shterues të parashtruar në këtë vendim (shiko vendimin nr. 24/2010) Gjykata Kushtetuese ka vlerësuar se vendimet e Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave për të shfuqizuar vendimet e ish-Komisioneve të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, përbëjnë cënim të parimit të sigurisë juridike. Në këtë mënyrë, duke qenë se Agjencia Shtetërore e Kadastrës është një institucion publik administrativ në varësi të Kryeministrit, asaj nuk mund ti jepen tagra që të ndërhyjë në përmbajtjen e këtyre vendimeve. Parashikimet e nenit 37/b, të ligjit nr. 111/2018, të lënë të kuptosh se saktësimet apo korrigjimet do të bëhet në vet aktin e fitimit të pronësisë (vendimin) dhe dokumentacionin që shoqëron atë që është dokumentacioni hartografik. Në të dy rastet, do të kishim humbjen e vlerës së aktit administrativ/vendimit për një pjesë të tij, dhe në këtë mënyrë në kuptim drejtpërdrejtë edhe shfuqizimin e pjesshëm të tij.
Pikërisht ky veprim dhe kjo e drejtë që i jepet ASHK me parashikimet e nenit 37/b, konsiderohet se përbën cënim të parimit të sigurisë juridike. Kjo sepse zbatimi nga një organ administrativ i korrigjimit/saktësimit të akteve të ish-KKKP-ve, të cilat nuk janë akte tipike administrative të një organi tipik administrativ, apo i ndërhyrjes së ASHK për saktësimin e titujve të pronësisë të lëshuar nga organe të tjera shtetërore që nuk mund të realizohen në përputhje me dispozitat e Kodit të Procedurës Administrative, vlerësohet ndërhyrje e pajustifikuar mbi të drejtat civile të shtetasve, të cilat cënojnë parimin e sigurisë juridike.
Agjencia Shtetërore e Kadastrës referuar praktikës së Gjykatës Kushtetuese, mund të korrigjojë/përmirësojë aktet e prodhuara prej saj, si dhe të dhënat në regjistrin e pasurive të paluajtshme në përputhje me standardet kushtetuese, por kurrsesi nuk mundet të ndërhyjë për të saktësuar aktet të tjera të fitimit të pronësisë të cilat nuk përfshihen në sferën e zbatimit të dispozitave të Kodit të Procedurave Administrative, apo ato akte për të cilat Gjykata Kushtetuese ka mbajtur një qëndrim rreth natyrës së veçantë dhe mënyrës së kundërshtimit të tyre.
Në këto kushte, për arsyet e sipërcituara, Presidenti i Republikës, vlerëson se edhe dispozita e nenit 37/b, e ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” duhet të rishikohet nga Kuvendi me qëllim përmirësimin referuar konstatimeve të mësipërme.
IV. Së katërti, parashikimet jo të plota të pikës 2 të nenit 28, të ligjit nr. 111/2018, krijojnë rrezik për cënimin dhe mbrojtjen e të dhënave personale që administrohen në regjistrin publik dixhital të pasurive të paluajtshme.
Në pikën 2 të nenit 28, Kuvendi ka miratuar një dispozitë e cila sipas përmbajtjes së saj, përcakton një të drejtë të pakufizuar për çdo person juridik/fizik, vendas apo të huaj për të disponuar kodin e hyrjes dhe të drejtën e marrjes së të dhënave drejtpërdrejt nga kadastra digjitale.
Në këtë dispozitë parashikohet shprehimisht se; “Personave juridikë/fizikë, vendas apo të huaj, u jepet kodi i hyrjes dhe e drejta e marrjes së ekstrakteve të të dhënave, në mënyrë të drejtpërdrejtë nga kadastra digjitale, duke garantuar teknikisht pamundësinë e manipulimit të saj nëpërmjet sistemit elektronik. E drejta e hyrjes dhe e marrjes së ekstrakteve sigurohet edhe nëpërmjet portalit unik qeveritar, shumëfunksional.”.
Nisur nga formulimi jo i plotë i kësaj dispozite krijohet mundësia e intepretimit se, çdokush mund të sigurojë informacion për çdo pronë nga sistemi i kadastrës dixhitale edhe pse nuk pronar i saj. Ky parashikim i tillë, që mundëson dhënien e pakufizuar të kësaj të drejte, cënon drejtëpërdrejtë mbrojtjen e të dhënave personale, të garantuara sipas ligjit nr. 9887/10.3.2008 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”. Për më tepër, i gjithë neni 28 nuk jep asnjë garanci, apo nuk parashikon asnjë mjet se si këto të dhëna do të mbrohen dhe përpunohen me qëllim që ato të mos përdoren në kundërshtim me kërkesat e ligjit. Është e kuptueshme që parashikimet e pikës 3 të nenit 28, mund të mendohet se vlejnë për të krijuar një situatë mbrojtëse, por nëse këto dy formulime përmirësohen për të krijuar një ndërlidhje midis gjithë dispozitës, atëherë organet apo punonjësit administrator të regjistrit publik, mund të intepretojnë këto dispozita në mënyrë të veçuar dhe duke aplikuar kështu akses në të dhëna personale pa ndonjë filtër kufizimi.
Në këto kushte, Presidenti i Republikës, me qëllim ruajtjen dhe mbrojtjen e të dhënave personave sipas detyrimeve që burojnë nga ligji specifik, i kërkon Kuvendit mirëkuptimin për të rishikuar edhe një herë nenin 28 pika 2 të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”.
V. Së pesti, parashikimet e ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” që referojnë në një tjetër ligj, i cili aktualisht është në statusin e projektligjit dhe ende i pamiratuar nga Kuvendi cënojnë haptazi parimin kushtetues të shtetit të së drejtës.
Nga shqyrtimi në tërësi i ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” konstatohet se në shumë nene të tij, bëhet referenca në ligjin “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë”. Rezulton se deri në ditën e miratimit të ligjit objekt shqyrtimi, një ligj i tillë nuk është miratuar nga Kuvendi i Shqipërisë. Sipas informacionit që merret nga faqja zyrtare e Kuvendit, rezulton se shqyrtimi i projektligjit “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë” është një nismë e Këshillit të Ministrave, por ende ky akt nuk rezulton i pamiratuar nga Kuvendi deri më datë 15 janar 2019. Në këtë mënyrë referenca që bëhet nga ligji nr. 111/2018, tek një akt i pamiratuar cënon haptazi parimin e shtetit të së drejtës dhe në këtë mënyrë ligjshmërinë e vet ligjit nr. 111/2018, të paraqitur për shpallje.
Fakti që referimi në këtë ligj të pamiratuar ende paraqitet në shumë dispozita të ligjit nr. 111/2018, (nenet 6,10,16,23,53, etj) tregon qartë nevojën dhe lidhjen ndërmjet këtyre dy akteve pasi funksionet e ASHK lidhen midis të tjerave edhe me përcaktimet e këtij projektligji në shqyrtim e sipër. Kjo gjë është e pasqyruar edhe në raportin e Komisionit të Çështjeve Ligjore në Kuvend, ku citohet se: “Projektligji “Për kadastrën” si pjesë e projektligjeve të paketës së reformës në të drejtën e pronësisë përbën një instrument të rëndësishëm për të realizuar reformimin e legjislacionit dhe të institucioneve të fushës së pasurive të paluajtshme. Së bashku me projektligjin “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë”, ky projektligj përbën produktin e veprimtarisë së grupit të ndërinstitucional të punës dhe paraqitet si një “përgjigje” ndaj mangësive dhe problematikave që ky grup ka konstatuar, në kornizën ligjore aktuale, marrëdhëniet juridike të krijuara në bazë të saj dhe në strukturat ekzistuese shtetërore që veprojnë në këtë fushë.
Në këtë mënyrë referuar përmbajtjes së vet ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”, dhe nga arsyetimi që i bëhet nevojës së nxjerrjes së këtij ligji, këto dy akte ligjore duhej domosdoshmërisht të shqyrtoheshin sëbashku, pasi janë të lidhur me objektin e veprimtarisë së institucionit të ri që krijohet, Agjencisë Shtetërore të Kadastrës.
Shkëputja në kohë e shqyrtimit të dy propozimeve ligjore, të lidhura kaq ngushtë me njeri-tjetrin, dhe që lidhen me respektimin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, siç është e drejta e pronësisë paraqet shqetësim real dhe tregon qartë se parimi i shtetit së drejtës është cënuar sepse krijohet një situatë tërësisht e paqartë dhe aspak e sigurt ligjërisht për qytetarët.
Gjykata Kushtetuese në juriprudencën e saj ndër vite, ka vlerësuar se siguria juridike, mbrojtja e të drejtave të fituara, si dhe e pritshmërive të ligjshme, si standarde kushtetuese të trajtuara vazhdimisht nga jurisprudenca kushtetuese, përbëjnë elementë të parimit të shtetit të së drejtës, të sanksionuar në nenin 4 të Kushtetutës.
Gjykata Kushtetuese ka elaboruar me vendimet e saj se parimi i sigurisë juridike, përfshin, krahas qartësisë, kuptueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së sistemit normativ, edhe besimin tek sistemi juridik, pa marrë përsipër garantimin e çdo pritshmërie për mosndryshim të një situate të favorshme ligjore. Besueshmëria ka të bëjë me bindjen e individit se nuk duhet të shqetësohet vazhdimisht ose të jetojë me frikë për ndryshueshmërinë dhe pasojat negative të akteve juridike, të cilat mund të cënojnë jetën e tij private ose profesionale dhe të përkeqësojnë një gjendje të vendosur me akte të mëparshme. Rregullimet ligjore që kanë të bëjnë me të drejtat e shtetasve duhet të kenë qëndrueshmëri të mjaftueshme që siguron vijimësinë e tyre. Si rregull, nuk mund të mohohen interesa dhe pritshmëri të ligjshme të qytetarëve nga ndryshimet në legjislacion dhe shteti duhet të synojë të ndryshojë një situatë të rregulluar më parë vetëm nëse ndryshimi sjell pasoja pozitive, konkretisht trajtim më të mirë financiar për subjektet përfituese. Sanksionimi i të drejtave dhe lirive të njeriut të pranuara në Kushtetutë dhe shoqërimi me masat për vënien e tyre në jetë duhet të synojnë përmirësimin dhe rritjen e standardeve të të drejtave (shih vendimet e Gjykatës Kushtetuese nr.34, datë 20.12.2005; nr.9, datë 26.02.2007; nr.4, datë 12.02.2010, nr.24, datë 12.11.2008; nr. 31, datë 18.06.2010, Vendimi nr. 43, datë 06.10.2011)
Në këto kushte ku ligji nr. 111/2018 “Për kadastrën”, parashikon referime tek një ligj tjetër, i cili aktualisht është në fazën e shqyrtimit dhe nuk është miratuar ende, rrjedhimisht që krijohet një situatë ligjore e paqartë, aspak e kuptueshme, dhe jo e qëndrueshme nga ana kushtetuese, situatë kjo e cila sjell shqetësim tek çdokush mbi mënyrën se si të drejtat e pronësisë së tyre do të trajtohen. Kjo përbën në vetvete shkelje të parimit të sigurisë juridike.
Për arsyet e sipërcituara, Presidenti i Republikës, në mbështetje të nenit 85, pika 1 të Kushtetutës, vlerëson se të gjitha dispozitat e ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën” që referojnë tek projektligji “Për përfundimin e proceseve kalimtare të pronësisë”, duhet të rishikohen në tërësi nga Kuvendi sëbashku me projektligjin që është në proces shqyrtimi, me qëllim shmangien e kësaj gjëndje të theksuar pasigurie dhe përshtatjen e dispozitave të ligjit të miratuar sipas përmbajtjes dhe në shqyrtim paralel me projektligjin që pretendohet të miratohet dhe që është ende në shqyrtim.
Të nderuar deputetë të Kuvendit të Shqipërisë,
Për gjithë sa u parashtrua më sipër, me qëllimin e vetëm përmirësimin e këtij ligji në frymën e mbrojtjes të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut dhe garantimit të të drejtave të pronësisë, në bindje të Kushtetutës dhe në zbatim të nenit 85 pika 1 të saj, kam vendosur kthimin në Kuvend të ligjit nr. 111/2018 “Për kadastrën”, me qëllim rishqyrtimin e tij, sipas këtij arsyetimi, pasi në formën e miratuar dhe referuar problematikës së konstatuar ky ligj bie ndesh me parimet e mbrojtura nga Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë dhe juriprudenca kushtetuese.
Add new comment