Lexuesi ‘L’ komenton shkrimin e Nanos
Po publikojmë menjëherë një koment të gjatë të lexuesit ‘L’ në fund të shkrimit të Mustafa Nanos me titull “Kush janë ‘ne’ dhe kush janë ‘ata’”. Shkrimi është me ton polemik, por korrekt:
“Zoti Nano,
Rralle me ndodh te bej komente se e shoh te pamundur te debatosh si njeri normal neper hapesira virtuale. Por gjykoj se keni hedhur dorashken jo vetem per Sinanin, qe ka shkruar shkrimin, por edhe per besimtaret e tjere.
(Nga komentet e mesiperme, e dallon gje si te ndryshme gjuhen e ketij palo komentuesit me lart qe ka kohe qe barit ketej nga kjo ane, me gjuhen e perdorur nga imami Balla? Si ai qe kerkon vendosjen e sheriatit dhe si ky qe i don te zhdukur muslimanet nga kjo toke, nuk eshte se nderrojne nga njeri-tjetri.)
Pse u dashkan muslimanet te japin prova e per cfare? Ceshtja nuk eshte te provat, por te fakti se ju nuk doni te ekzistojne fare aty, perndryshe muslimanet i kane dhene provat me kohe. Jane treguar ekstremisht te durueshem me cdo perdhosje e provokim te mundshem qe i eshte bere ne keto 24 vite. Dhe arrestimi i atyre 8 personave ishte prova me e mire per te vertetuar se sa e si e merrni ju ne konsiderate komponentin musliman. Perkundrazi, ju e quani kuturisje distancimin e Komunitetit dhe te imameve, te cilet e theksoj serish, e kane bere thirrjen per mosshkuarjen ne Siri, qekur filloi te shfaqej si fenomen, atehere kur SHIK-u bente sikur s'shihte e s'degjonte se c'po ndodhte, ndersa tani eshte leshuar me cdo bateri te mundshme te qena e te paqena kundra ketij fenomeni. Shqiperia eshte peng i nje elite te rreme kulturore qe ne menyre kronologjike qe pas viteve '90 perpiqet ta margjinalizoje komunitetin e besimtareve muslimane deri dhe ta zhbeje komponentin musliman. E kane filluar qe nga tekstet e fillores dhe ne cdo shkalle te arsimit dhe te institucioneve dhe e vazhdojne neper studio televizionesh me debate mbi historine, sociologjine etj. Me goditje te perqendruar. Edhe ju personalisht, si gazetar, keni dhene kontributin tuaj ne vecimin e getoizimin e muslimaneve (kujto: debatin me shamiat), duke perdorur gjithe baterite, se perse kjo nuk duhej lejuar, dhe kunder kujt?!- kunder vajzave e grave. Pjesa e shendoshe e besimtareve kane qene nen trysnine konstante te elites qe kerkonte perjashtimin nga shoqeria dhe te radikaleve (gjithsesi zera te pakte, por te amplifikuar nga gazetaret) qe kerkonin largimin nga shoqeria. Tani ata radikalet e xhamise se Unazes se Re e gjetke mos ua var shume ne qafe besimtareve te tjere qe falen, punojne, jetojne, mbijetojne e vuajne ndershmerisht, dhe keta jane shumica. Personalisht, nuk kam ndonje respekt per menyren e tyre te predikimit, mirepo nuk me rezulton te jete krim te flasesh c'te duash e si te duash, po edhe sikur kjo te ndikoje te tjeret, perderisa, diten per diell, mu ne mes te gazetave shqiptare behen thirrje horror per vrasje, shfarosje muslimanesh (kujto: Kastriot Myftaraj) dhe nga gjykatat tona ka dale i lare nga akuzat e nxitjes se urrejtjes fetare, fiks e njejta akuze me te arrestuarit e sotem. Mirepo me duket se peshorja nuk vjen si duhet kur behet fjala per muslimane. Krim eshte veprimi ose mosveprimi dhe per keto te denon ligji. Pra, muslimanet kane qene se pari te zene te heqin pengesat e panumerta qe u ve shteti i vet, ne dac politikisht, ne dac kulturalisht. Perkundrazi, ne kete bote gjithnje e me globale, i kerkoni llogari komunitetit te besimtareve ta rregullojne vete kete problem, si problem te tyrin te brendshem. Predikimet me sheriat e kalifat i bejne ne mes te Londres edhe sot grupet radikale, por atje shteti eshte shtet, dhe ata mund ta vazhdojne predikimin edhe gjithe jeten po deshen, sepse i denueshem eshte veprimi apo mosbindja ndaj ligjeve te shtetit. Ne xhamine e Finsbury Park ne Londer predikonte kreu i radikaleve Ebu Hamza. Ai u arrestua ne shtepine e tij (dhe jo ne vakt faljeje e ne faltore), per llogari te SHBA-se. U ekstradua ne SHBA, pasi humbi ne te gjitha shkallet e gjyqesorit, por ne ate xhami u vendos nje imam tjeter dhe jeta vazhdoi normalisht. Sepse shoqeria dhe shteti jane ne sherbim te qytetareve.
Muslimanet shqiptare kane nje komunitet te ligjshem, me te cilen shteti hyn ne bisedime dhe ben edhe marreveshje. Jane ngritur shkolla qe zbatojne qartesisht programin e Ministrise se Arsimit dhe predikojne fene islame, kane investuar (edhe permes kontestimit te brendshem komunitar, - normale te ndodhe) dhe kane ngritur strukturat e veta arsimore ku drejtohet masa e besimtareve. Pra, e kane treguar mese qartazi marredhenien qe duan te kene me shoqerine. Dhe nuk e dime se ne c'pike eshte shkelur kontrata e bashkejeteses me laiket, te krishteret, ku eshte prekur keqazi dashuria per atdheun. Nuk ma do mendja se ju zoti Nano prisni qe komuniteti i besimtareve, t'i marre me dru keta radikalet, t'i peshtyjne e t'i lincojne. Keto jane metoda qe nuk shkojne me ne shoqeri, sepse, e kuptoni besoj, se e nxisin radikalizmin me tej. Ne fund te fundit shoqeria vepron me mekanizma te tjera, ofron alternativa te tjera, gje te cilen nuk e ka bere dhe nuk ka gjasa ta beje dhe eshte shume e lutur ta beje.
Megjithate, te kthehemi tek "ne". Qarte edhe paster, po them se, sipas mendimit tim, keta muslimane shqiptare qe kane shkuar ne Siri, nese kane shkuar per arsye te pastra humanitare e fetare, te nisur nga keqardhja ndaj nje populli qe po vuan dhe me te cilet i bashkon feja, te panxitur nga grupe sektare, pra te diktuar drejtperdrejt nga bindja e vet, atehere iu shtrengoj doren. Ama rastet e nxitura nga grupe sektare, te shoqeruara me gra dhe femije pas , jane tmerresisht te dhimbshme, te denueshme fetarisht e shoqerisht dhe nuk di te kete pasur ndonje perkrahje nen ze, pervec ketyre radikaleve vete. Edhe eshte e turpshme qe na kerkohet sot llogari per grate dhe femijet e ikur ne frontin e luftes, duke i konsideruar si "keta jane tuajet, e si i lejuat te ikin", kur jane shtetas shqiptar dhe duhet te ishin po aq te ekspozuar ndaj mbrojtjes se shtetit te vet, qe ne fakt po ben te kunderten, po i margjinalizon e po i frikeson perseri.
(P.S. Njeri nga personat e vrare ne Siri, emrin e te cilit s'po e them per arsye etike dhe per ta mbrojtur nga llumi i komentuesve te zinj, ishte i martuar ne Siri, kishte krijuar familje, punonte e jetonte normalisht prej shume vitesh. Shpresoj se mund ta mirekuptoni se perse vdiq ai.)”
Comments
Ky diskutim per mendimin
<div>Ky diskutim per mendimin timeshte shtruar ne nje menyre jo te drejte dhe (po per mendimin tim) eshte i njeanshem.</div><div>Autori i ketij shkrimi (apo komenti) mbron pikpamjen se eshte e drejta e cdo njeriu te beje zgjedhjet e tij, qofte kur zgjedhjet individuale kane te bejne me jeten e dikujt tjeter. Autori shprehet se "nuk rezulton te jete krim te flasesh c'te duash e si te duash" dhe ne menyre me implicite mbron pikpamjen se eshte legjitime qe nje "besimtar myslyman" te aspiroje gjithcka qofte edhe kalifat (sic ai pretendon se behet ne Finsbury Park te Londers) per sa kohe qe nuk eshte provuar asnje implikim aktiv kunder ligjeve te nje shteti.</div><div>Eshte krejtesisht manipulative te pretendosh se e drejta e shprehjes eshte e pakufizuar. Predikimet fetare kunder Kushtetutes se ShBA ose fjalimeve publike kunder "kurores" ne Britani jane te denueshme penalisht. Kjo eshte nje ceshtje. Tjetra, edhe me e rendesishme, eshte qe autori kerkon ti njohe vetes nje te drejte qe ai nuk ua njeh personave qe kane nje mendim te ndryshem nga qendrimi i vet. Perse u dashka qe nje individi te nje feje te caktuar ju dashka njohur e drejta qe ai te kritikoje sistemin laik (sic ben autori i ketij shkrimi) por nje personi laik sic eshte gazetari ne fjale te mos kritikoje sejcilen fe qe ai e quan te aresyeshme?</div><div>Ne thelb te diskutimit eshte ceshtja nese besimi fetar duhet te jete individual apo kolektiv. Laiket (jo detyrimisht ateiste) kerkojne qe besimi ose jo besimi te jete nje zgjedhje individuale, ku sejcili ti pergjigjet Zotit per besimin apo mosbesimin e tij. Pala tjeter ne kete diskutim mendon se eshte me e arsyshme qe pjestaret e nje komuniteti fetar te veprojne ne menyre te disiplinuar dhe sinkronizuar; kerkon qe pjesetareve te komuniteteve te tyre tu njihet e drejta per tu solidarizuar me bashkefetaret transnacionale qofte edhe kur kjo aspirate bie ndesh me nje pjese te konsiderueshme te publikut nacional qe nuk eshte dakord. Me fjale te tjera eshte zgjedhje midis identitetit fetar apo nacional.</div><div>Aspiratat pan-myslymane (apo ndryshe integraliste, pa dashur te evokoj konotacionet negative te ketij termi) nuk jane detyrimisht te paligjeshme - disa po dhe disa jo. Por avokatet vokale te solidaritetit pan-islamist duhet te kuptojne mire perse ne te tjeret kemi rezerva dhe te drejten qe te jemi po aq vokale ne kritikat tone sa ata jane ne avokatine e tyre. Jo vetem "anetaret e elitave te rreme" te Shqiperise, por shume breza i kane akoma te fresketa kujtimet se cfare ndodh kur nje komunitet qe ka nje ideal, laik apo fetar' krijon legjione te disiplinuara qe ushtron influence politike apo ushtarake. Te gjithe qe kane lexuar historine e Shqiperise se shekullit te 20te e kujtojne mire faktin sesi te rinjte simpatike komuniste qe si "besimtaret" e sotem perbetoheshin per dashurine ndaj te varferve dhe te shtypurve u shnderruan ne te pasur dhe shtypes. Eshte mese e qarte se cilat jane aresyet perse laiket (shume prej te cileve personalisht besimtare) jane kunder shamise ne shkolla; ata shohin atje nje influence kulturale dhe jo shprehje fetare. Shume nga laiket si une, shikojne me tmerr proliferimin e meshkujve me pantallona trecerekshe dhe me sandale qe mund te jene shume te pershtateshme per klimen e Afganistanit apo Pakistanit, por eshte krejt pa lidhje ne konteksitn folklorik, etnografik biles edhe cdo tradite myslymane ne Shqiperi.</div><div>Ne laiket mendojme se perpara Zotit mund te dalesh vetem me ato qe ke zgjedhur te besh vete ne jete dhe jo me ato qe te tjeret te detyrojne te besh. Ne laiket (qe e perseris ka mes nesh shume qe jane besimtare te denominacioneve te ndryshme, shumica myslymane!) mendojme se kultura librale laike, me gjithe te metat e panumerta qe mund te kete, te jep mundesi te besh zgjedhjen tende perfshi edhe te shprehesh besimin tend fetar, por nje kulture falangiste ku femijeve u behet presion te shikojne veshjen e shamise dhe opresionin e femres si shprehje esenciale te besimit ne Zot nuk te jep me mundesi te dalesh nga nje rruge qe mund te mos te te coje as drejt Zotit e as drejt moralit.</div><div>Autori i shkrimit permend se "besimtaret myslymane" u jane nenshtruar presioneve, "perdhosjeve dhe presioneve" per 24 vjet rrjesht. Jo kjo eshte qesharake. 24 vjetet e fundit mua me rezulton se lirite fetare te besimit myslyman, si te cdo besimi fetar jane rritur ne nje menyre qe me 1990 ishin te paimagjinueshme. Autorit te ketij shkrimi mund te mos i pelqeje fare fakti se besimtare katolike dhe myslymane ishin te paret qe duartorkiten dhe morren pjese ne hapjen e te parave kisha dhe xhami ne Shkoder para 24 vjetesh. Ai mbase shikon aty te keqen, ne laiket shikojme me te miren e natyres njerezore ne faktin qe njerezit respektojne ndjenjat e njeri-tjetrit. Autorit mund te mos doje ta permende fare, por fakti eshte se Shqiptare Katolike ose Ortodokse urojne dhe shpesh u bejne dhuarata miqve te tyre Myslymane me rastin e Ramadanit, ashtu sic shume prej ketyre te fundit ua kthejne per Pashke. Jo, nuk ka asnje urrejtje ndaj myslymaneve (apo dhe te krishtereve) ne rradhet e shqiptarit mesatar. Jo nuk ka asnje problem ndaj kishave apo xhamive ne Shqiperi. Ka vetem nje reagim mese racional ndaj prirjeve per te imponuar nje kulture te huaj, qofte kjo ortodokse (kujtoni reagimin qe shume injorante e kane etiketuar "anti-ortodoks", psh per ceshtjen e Himares apo marrezite klerikale ortodokse ne Permet), qofte edhe arabe qe autori i ketij shkrimi e quan si "antimyslyman".</div><div>Jo ne progresistet jemi "pro", jo "anti". Ne jemi pro-edukimit dhe te drejtes per te zgjedhur rrugen ne jete. Ne akuzojme faktin qe shume prej atyre qe shkuan ne Siri te lene kockat nuk kishin as shkolle, as arsim e as mundesi te tjera ne jete. As mundesi per te zgjedhur nje rruge tjeter. Ne besojme se nje femer fukara shqiptare qe shkon ne shkolle pa vene shami dhe mundohet edukohet dhe te mos coje dem mundin e prinderve mund te jete shume here me e virtyteshme se nje femer arabe me prinder te pasur qe rri ne shtepi (por ama rigorozisht me shami ne koke sa here del nga shtepia). Kjo e fundit mund te coje dem ate dhuarate te vet Zotit besimin e te cilit ato predikojne, nje nga sendet qe dallojne njerezit nga shtaza: shpirtin dhe trurin qe disa kultura dogmatike kombetare (dhe jo fetare) pengojne si mashkullin dhe femren ti kultivoje. Ne laiket progresive besojme ne aftesine qe Zoti uka dhene njerezveper te ndare te miren nga e keqja. Ne mendojme se matematika, filozofia, mjekesia qe shume mendimtare te pershpirtshem kane ndihmuar dhe kultivuar jane me te rendesishme se perdorimi i violences ne kombin bashkfetar Sirian. </div><div>E di qe me pare se dikush do te kerkoje te me interpretoje ne menyre bigote dhe te perpiqet te keqinterpretoje fjalet e mia si pjese e urrejtjes antimyslymane te "elitave"; kjo do te ishte tjeter perralle, nje njeri me mbiemer shume myslyman dhe shume te ekspozuar kulturalisht ndaj myslymanizmit nuk ndodh kurre te ngrihet kunder tradites familjare te prinderve dhe gjysherve te tij. Dhe formalisht nuk kam as pretendim e as deshire te jem pjese e ndonje elite. Jam nje prej atyre shume shqiptareve anonime te cilet me shume deshire do te ndihmonin nje tjeter shqiptar po ta takonin ne rruge ne ndonje tjeter vend te botes. Nje emer shqiptar, nje fjale ne gjuhen qe prinderit, gjyshrit dhe stergjyshrit e mij kane folur me mjafton per kete. </div><div>Kerkoj falje per komentin e gjate.</div>
Add new comment