Historia e një personazhi historik apo e një monumenti kulturor? – pyet Artan Puto që bashkë me Lubonjën ka rishkruar ‘Skënderbeun’

Libri i Oliver J. Schmitt për Skënderbeun, botuar pesë vjet më parë në Tiranë, shkaktoi polemika të ashpra, duke u shndërruar një debat shkencor e serioz mbi figurën historike të tij. Por doli në pah edhe paaftësia për të debatuar me opinione të ndryshme. Sipas historianit Artan Puto kjo çon te fakti që ende në Shqipëri, ekziston një histori zyrtare, një kulturë zyrtare, të cilën nuk mund ta sfidosh lehtë, sepse mund të etiketohesh sikur ke plane “antishqiptare” në kokë. Në një intervistë në shtypin e sotëm Artan Puto thotë se është punuar dy vjet për një numër të revistës “Përpjekja” posaçërisht për Skënderbeun. Ky numër u përgatit nga Fatos Lubonja, Artan Puto, Holta Vrioni dhe Albana Rexhepaj. Por kritikat e historisë, kulturës zyrtare në Shqipëri dhe e mentalitetit romantik e nacionalist që e përshkon atë, nuk ndalin me kaq. Në 9 tetor në Tiranë promovohet libri “Historia e shqiptarëve, gjendja dhe perspektivat e studimit”, e përgatitur nga Oliver J. Schmitt dhe Eva Anne Frantz.
Shkruan Puto: “Ende në Shqipëri ekziston një histori zyrtare, një kulturë zyrtare, të cilën nuk mund të sfidosh lehtë, sepse mund të etiketohesh sikur ke plane “antishqiptare” në kokë. Ekzistenca e një historie dhe kulture të tillë e bën mjaft të vështirë për ata që jetojnë në këtë vend të marrin njohuri të reja mbi historinë e vendit të tyre. Trajtimi që i bëhen ende figurës së Skënderbeut në Shqipëri ndihmon për ta mitologjizuar atë, dhe në fund publiku nuk mëson historinë e një personazhi historik, por atë të një monumenti kulturor. Me këtë që them nuk dua të mohoj atë që është shkruar nga studiuesit vendas për Skënderbeun, sepse ai është një korpus studimesh që nuk mund të mos merret në konsideratë, por fryma e tyre në pjesën dërrmuese është e përçuar nga romantizmi nacionalist, të cilit në Evropën ku duam të shkojmë i ka kaluar koha, të paktën në studimet akademike. Pra, në thelb Skënderbeu ne na është ofruar si një personazh-mit, për të cilin duhet të jemi krenarë, por nuk kemi dije të sakta...” – Re.Pu