Qençe nuk studiohet më

Disa organizata studentore vendosën të bllokojnë Rektoratin e Universitetit të Prishtinës, në datën 28 janar. Mes parrullave binte në sy përshtatja e një vargu të Ali Podrimes që u pru nga studentët në formën “Qençe nuk studiohet më”. Pse “qençe” mund të pyesë dikush? A nuk është ajo “qençe” metaforë për jetesën nën thembrën e pushtuesit, pra a nuk e ka vendin në muze tani që pushtuesi ktheu majat nga thembrat? Studentët nuk mendojnë kështu. Të studiuarit në UP meriton madje edhe etiketa të tjera, si akronimi që ata kanë “shpikur” për këtë universitet: “UPrish”.

Skandali që ka ndezur protestat ka disa ditë që zien. Bëhet fjalë për mashtrimet që kanë bërë një sërë drejtuesish e profesorësh të UP-së për të avancuar me titujt shkencorë e postet akademike. Në këtë skandal si qershi mbi tortë, na del edhe vetë Rektori, z. Ibrahim Gashi. Sipas rregullores së UP për të marrë statusin e profesorit (tenurën) nevojiten së paku pesë artikuj të botuar në revista shkencore, ku pretendenti duhet të figurojë si autor i parë. Prej pesë artikujve, tre syresh Gashi i ka botuar në një revistë fantazëm, të një botuesi sharlatan të quajtur “Society for Science and Nature”, me qendër në Indi. Këto artikuj mund të gjenden online, dhe të lexohen nga kushdo. 

Një gazetar dërgoi një “punim shkencor” për botim tek kjo revistë. Ai mori pjesë nga “Manifesti për Partinë Komuniste”, dhe zëvendësoi fjalët “komunizëm”, “proletariat”, “parti” etj. me fjalët “minerale”, “tregti”, “menaxhim”, ndërkohë që për emër të autorit vuri “Filan Fisteku”. Revista “prestigjioze” e botoi këtë “studim” pa kthyer asnjë vërejtje – me të njëjtin standard që ka parë dhe “studimet” shkencore të Gashit e të një duzine profesorësh të UP-së. Kuptohet që pasi u mor vesh ky “marifet” studentët dhe përgjithësisht opinioni publik u acaruan me pafytyrësinë e këtyre që pretendojnë të drejtojnë arsimin e lartë në Kosovë. Acarimi u drejtua kryesisht tek mashtrimi, pati dhe nga ata që duke protestuar thanë “Kosova nuk është Indi”.

Por kjo është ta kapësh problemin sipërfaqësisht. Unë, të njëjtin problem do ta lexoja në dy nivele. Në nivel të parë, duhet thënë se kjo çështje s’ka të bëjë me Indinë, pasi vetë India është shumë herë më mirë se Kosova apo Shqipëria, sa i përket avancimit shkencor dhe prodhon vazhdimisht shkencëtarë me vlerë botërore. Po, kompania mashtruese është e regjistruar në Indi, por të tilla “revista” ka plot edhe në SHBA e Kanada. Vit për vit denoncohen të tilla, disa edhe mbyllen, e hapen të reja. Pse, mund të pyesë dikush? Përsenë e gjen tek industrializimi dhe komercializimi i arsimit të lartë, i cili është një proces global ku Universitetet shqiptare janë si përherë vagoni i fundit. Shndërrimi i universitetit në treg e ka kaluar theksin prej cilësisë tek sasia: Sa më shumë studentë (pavarësisht në dinë shkrim e kendim), sa më shumë universitete (publike po sidomos private), sa më shumë profesorë (paçka nëse kanë vërtet merita shkencore), dhe siç nënkuptohet, sa më shumë “artikuj” dhe “punime” shkencore. Dhe kjo, natyrisht që e vret universitetin dhe krijon kërkesë për fenomene si Ibrahim Gashi, por edhe për raste si italianët që vijnë për të marrë diplomë te “Kristali” në Shqipëri. 

Në nivel të dytë, ajo që ka ndodhur në Kosovë pasqyron pikë për pikë diagramën e pushtetit. Universiteti është pasqyrë e qeverisë në këtë rast. Në CV-në zyrtare të Rektorit Gashi, përveç gabimeve skandaloze drejtshkrimore dhe gramatikore (si në shqip ashtu dhe në anglisht) bie në sy fakti se ai numëron një sërë kualifikimesh, vizitash si profesor në universitete me “emër” në perëndim. Nga ana tjetër, edhe profan në qoftë ai që lexon “punimet shkencore”, vë re në to mediokritetin, injorancën, mungesën e shprehisë shkencore, mungesën e logjikës, që shfaqet ashiqare. A thua nuk e kanë vënë re këtë bordet që akordojnë bursa, që japin “Fulbright-in”, apo që bëjnë ftesa për ligjërata? E njëjta pyetje lind nëse shqyrton pushtetin në qeveri. A thua nuk e dinë ambasadorët apo pushtetarët perëndimorë se me kë kanë të bëjnë? Por prapë zgjedhin të “legjitimojnë” pushtetin, duke ftuar për vizita, për “bisedime”, për “dekorime”. Pse jo për Nobel. Ndërkohë që në Kosovë vijon të jetohet “qençe”.

Rektori Gashi, para se të bëhej rektor ka qenë zv.kryeministër. Ai shpërfaq të njëjtat fenomene me kolegët e vet, qeveritarët e djeshëm e të sotëm, uzurpatorët e çdo sfere publike në Kosovë. Problemi nuk fillon tek universiteti, por tek ideologjia qeverisëse. Një ideologji që vë theksin te zvogëlimi i publikes e tek mbivlerësimi i privates natyrisht që shoqërohet prej një etike të keqpërdorimit, të shfrytëzimit, të trajtimit të publikes si mall pa zot. Mbështetja e individëve të faktuar si vjedhës, sharlatanë e korruptues ngre pyetje mbi integritetin e vetë institucioneve që bëjnë ftesa të tilla. E gjithsesi ky legjitimitet i importuar duket se nuk pi më ujë përballë protestave studentore që shpejt shpresoj të bëhen mbarëshoqërore, e të kapin edhe çështje të tjera, veç universitetit. Qençe nuk mund të na trajtojë kush, këtë le ta kuptojnë vendorë e të huaj!

revista Klan nr. 855