A po mburret kot Spiropali?

Në fund të çdo muaji, Elisa Spiropali, drejtorja e doganave shqiptare, bën një deklaratë për shtyp, në të cilën njofton publikun se arkëtimet në administratën e doganave janë rritur aq e kaq për qind, krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Dhe pas çdo deklarate të tillë, ka patur përqeshje nga eksponentë të opozitës, në lidhje me tejkalimet e pretenduara të Spiropalit.

Por le t’i analizojmë shifrat e doganave, për të parë nëse po mburret kot Spiropali.

Në muajin mars, sipas deklaratës së Spiropalit, Administrata Doganore arkëtoi 12.2 miliard lekë, duke realizuar planin e të ardhurave në masën 103.3% dhe duke arkëtuar 387 milion më shumë se plani, ose 2.252 miliard lekë (20 milion dollarë) më shumë se muaji mars i vitit paraardhës (22.6 % më shumë). Gjithashtu, pas analizës së tremujorit të parë, bërë nga Administrata Doganore, rezulton se ajo ka arkëtuar 3.483 miliard lekë (34 milion dollarë) më shumë se e njëjta periudhë e vitit 2013, ose 12.4 % më tepër (http://www.dogana.gov.al/node/744 ).

Gjëja e parë që duhet verifikuar nga kjo deklaratë është nëse arkëtimet e pretenduara përputhen me të hyrat në Thesarin e Shtetit, me të cilat nuk mund të bëhet shaka… Në fakt, të dhënat e Thesarit të Shtetit janë përditësuar vetëm për dymujorin e parë, jo për tremujorin, por sidoqoftë, ato mund të na tregojnë nëse ka një përputhje të përafërt.

Duke iu referuar të dhënave zyrtare të thesarit për vitet 2014 dhe 2013 (http://www.financa.gov.al/files/userfiles/Thesari/Treguesit_Fiskal_sipas...(1).pdf ; http://www.financa.gov.al/files/userfiles/Thesari/Treguesit_... ), rezulton se arkëtimet nga TVSH-ja, akcizat, dhe taksat nacionale e doganore janë rritur plot 10% në dymujorin e parë (janar-shkurt) të 2014-ës, krahasuar me dymujorin e parë të 2013-ës (nga 250 milion në 275 milion dollarë). Kjo rritje është në sintoni me 12.4-përqindëshin e raportuar nga Spiropali për tremujorin janar-mars.

Por a është e gjithë kjo rritje meritë e Administratës Doganore?

Padyshim që jo. Një pjesë e kësaj rritje ka ardhur si rezultat i rritjes së akcizave dhe taksave për produkte si duhani, alkooli, karburanti etj, si dhe nga konjukturat e çmimeve. Por të dhënat paraprake të doganave nuk na e japin mundësinë të llogarisim se sa ka qenë efekti i rritjes së akcizave, taksave nacionale dhe çmimeve. Sidoqoftë, treguesi i vëllimit fizik të zhdoganimeve është një tregues që e zhvesh këtë efekt. Dhe vëllimi fizik i zhdoganimeve është rritur plot 8.5% gjatë tremujorit të parë, krahasuar me një vit më parë. Gjë që tërthorazi na lë të kuptojmë se efekti i rritjes së akcizave dhe taksave nacionale ka qenë vetëm 3-4%.

Shkojmë më tej. Po rritja e vëllimit fizik të zhdoganimeve a është meritë vetëm e Administratës Doganore?

Padyshim që jo. Sepse rritja e vëllimit fizik të zhdoganimeve vjen edhe si rezultat i rritjes së kërkesës së konsumatorëve dhe bizneseve për importe. Se sa ka qenë rritja e kësaj kërkese, do të duhet të kalojnë muaj që ta mësojmë – INSTAT-i dhe Banka e Shqipërisë e raportojnë me 3 muaj vonesë – por duke u nisur nga parashikimet e bëra nga FMN, BB e BERZH rreth rritjes së PBB-së për 2014-ën, mund të vlerësohet tërthorazi se rreth 2% nga 8.5% e rritjes së zhdoganimeve ka ardhur nga rritja e kërkesës së konsumatorëve dhe bizneseve. Pra, rreth 6.5% rritje e vëllimit të zhdoganimeve ka ardhur prej pakësimit të evazionit doganor/fiskal.

Duke përmbledhur, mund të thuhet se rreth gjysma e 3.483 miliard lekëve (34 milion dollarëve) më shumë që ka arkëtuar Administrata Doganore në tremujorin e parë (krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar), janë rezultat i pakësimit të evazionit doganor/fiskal në dogana.