A po e lë Turqia Perëndimin?

Hapat e ndërmarrë kohët e fundit nga qeveria turke lënë të kuptosh se ajo mund të jetë e gatshme t’i lërë hijen grupit të shteteve demokratike të NATO-s për bandën e shteteve autoritariane ruso-kineze. Ja edhe provat: Duke filluar që prej vitit 2007, Ankaraja ka aplikuar tri herë pa sukses për statusin e Anëtarit të Ftuar në Organizatën për Bashkëpunim të Shangait (ose SCO, e njohur në formë jo zyrtare si Pesëshja e Shangait). E themeluar në 1996-n nga qeveria ruse dhe ajo kineze, së bashku me tre (dhe në 2001-shin edhe një e katërt) ish-shtete sovjetike të Azisë Qendrore, OBSH-ja ka tërhequr minimumin e vëmendjes në Perëndim, pavarësisht nga fakti se ka aspirate të mëdha jo vetëm në fushën e sigurisë, përfshirë këtu edhe krijimin e mundshëm të një karteli gazi. Gjithashtu, ajo ofron një alternativë të ndryshëm nga modeli perëndimor, nga NATO-ja, nga demokracia, si dhe për nxjerrjen jashtë loje të dollarit amerikan si valutë e rezervës. Pas tri refuzimeve, në 2011- n Ankaraja aplikoi për statusin e “Partnerit në dialog”. Në qershor të vitit 2012 kërkesa u pranua. Një muaj më vonë, kryeministri turk Rexhep Taip Erdogan raportoi se çfarë i kishte thënë Presidentit të Rusisë Vladimir Putin “Ecni, na pranoni në Pesëshen e Shangait (si anëtar me të drejta të plota) dhe ne do e rishqyrtojmë edhe njëherë nëse ia vlen Bashkimin Europian.” Erdogani e përsëriti këtë ide tani më 25 janar, duke vënë në dukje ngeljen në vendnumëro të përpjekjeve turke për t’u anëtarësuar në Bashkimin Europian (BE): “si kryeministër i 75 milionë njerëzve,” shpjegoi ai, “fillon të shohësh për alternativa të tjera. Ja pse i thashë zotit Putin atë ditë, ‘Na merr në Pesëshen e Shangait; bëje dhe ne do t’i themi mirupafshim BE-së.’ Ç’kuptim ka të rrish në vendnumëro?” Ai shtoi se SCO-ja “është shumë më e mirë, shumë më e fuqishme [se BE-ja] dhe ne ndajmë të njëjtat vlera me anëtarët e saj.” Më 31 janar, ministri i Jashtëm shpalli planet për t’u ngritur në statusin e “Shtetit Vëzhgues” në SCO. Më 3 shkurt, Erdogani ripërsëriti arsyen e thënë më parë, “ne do të kërkojmë alternativa,” si dhe përgëzoi “procesin e demokratizimit” të grupit të Shangait ndërsa nuk la pa qortuar “islamofobinë” europiane. Më 4 shkurt, Presidenti Abdullah Gyl u përpoq të ndikonte në drejtim të kundërt, duke deklaruar se “SCO-ja nuk mund të zëvendësojë Bashkimin Europian. … Turqia dëshiron të bëjë të sajat dhe të zbatojë kriteret e BE-së”. Çfarë do të thotë e gjithë kjo? Manovra për anëtarësim në SCO përballet me disa pengesa të rëndësishme: Nëse nga një anë Ankaraja është në krye të përpjekjeve për të përmbysur Bashar-Al-Assad-in, SCO-ja mbështet me forcë udhëheqësin sirian të zënë në hall. Trupat e NATO-s sapo kanë mbërritur në Turqi për të vënë në përdorim bateritë me raketa “Patriot” që mbrojnë vendin nga predhat siriane të prodhuara në Rusi. Për më tepër, të gjashtë vendet anëtare të SCO-së e kundërshtojnë me forcë Islamizmin që mbështet Erdogani. Pra ka të ngjarë që Erdogani e përmendi anëtarësimin në SCO vetëm për t’i bërë presion BE-së; ose për t’i ofruar mbështetësve të tij një retorikë simbolike. Të dyja janë të mundshme. Por unë e marr seriozisht flirtimin gjashtëmujor për tre arsye. Së pari, Erdogani njihet si dikush që flet haptas, gjë që ka bërë që një opinionist kryesor si Sedat Ergin ta quajë deklaratën e 25 janarit si ndoshta deklaratën “më të rëndësishme” mbi politikën e jashtme të bërë ndonjëherë nga Erdogani. Së dyti, siç vë në dukje opinionisti Kadri Gyrsel, “Kriteret për anëtarësim në Europë kërkojnë demokraci, të drejta të njeriut, të drejtat për sindikatë, të drejtat e pakicave, barazi të gjinive (burrit dhe gruas), shpërndarje të drejtë të të ardhurave, pjesëmarrje dhe pluralizëm për Turqinë. SCO-ja si një bashkim vendesh që udhëhiqen nga diktatorë dhe autokratë nuk kërkon asnjë prej kritereve në fjalë për anëtarësim”. Ndryshe nga BE-ja, anëtarët e Shangait nuk do të ushtrojnë trysni mbi Erdoganin për liberalizim, por do t’i japin zemër prirjeve të tij diktatoriale të cilat frikësojnë shumë turq sot. Së treti, SCO-ja i vjen përshtat prirjes së tij islamiste për të sfiduar Perëndimin dhe për të ëndërruar një alternativë tjetër. SCO-ja me rusishten dhe kinezçen si gjuhë zyrtare, ka të rrënjosur thellë në ADNnë e saj anti-Perëndimin dhe takimet e saj janë të mbushura me ndjenja anti-Perëndim. Për shembull, kur presidenti i Iranit Mahmud Ahmedinexhad iu drejtua Grupit në 2011, askush nuk e hodhi poshtë teorinë e tij konspirative mbi 11 Shtatorin si një pjellë të qeverisë amerikane për ta përdorur “si justifikim për të pushtuar Afganistanin dhe Irakun dhe për vrasjen dhe plagosjen e mi l iona njerëzve”. Shumë mbështetës i bëjnë jehonë shpresës së analistit egjiptian Galal Nassar që në fund SCO-ja “do të ketë rast ta kthejë në favor të saj garën ndërkombëtare.” Përkundër kësaj, siç ka vënë në dukje një zyrtar japonez, “SCO-ja po bëhet një bllok rival i aleancës së SHBA-së. Ajo nuk ka vlera të përbashkëta me ne”. Hapat e Turqisë drejt anëtarësimit në grupin e Shangait nxjerrin në pah anëtarësinë tashmë ambivalente në NATO, e cila u simbolizua qartë në manovrat e përbashkëta ajrore turko-kineze më 2010-n për herë të parë në histori. Ky realitet tregon se Turqia e Erdoganit nuk është më një partner i besueshëm, por një hafije në tempullin e Perëndimit. Nëse nuk përjashtohet, duhet të paktën të pezullohet nga NATO.

marrë nga MAPO prej The Washington Times