Blloku Kulturë

 Në një intervistë për radio “Ngjallja”, studiuesi Kosta Giakoumis flet për Voskopojnë, një vështrim historik mbi të dhe sintezën e saj historike në suazënz osmane, ballkanike dhe ndërkombëtare. Te kjo e fundit vjen në vështrim arsyeja e shkëlqimit ekonomik të Voskopojës, te liria tregtare e saj në Austro-Hungari pas suksesit me Venedikun. 

Sarajet e Këlcyrajve janë ndër ato pika ku vështrimi magnetizohet dhe magnetizon vetvetiu një histori. Një mesazh që udhëton në kohë, pa lëvizur nga shpati i Trebeshinës ku kanë mbetur si dëshmitare dhe dëshmi e një njerëzimi tjetër. 

Sarajet, apo rrënojat që kanë mbetur si hipoteka e tyre e fundme, justifikojnë mitin që rrëfehet e që i lidh me Muzakajt, por edhe ndoshta janë e vetmja thinjë e lavdisë së familjeve të mëdha të Jugut, që mesa duket po do t'i harrojë e groposë, pasi i urreu siç thoshte Konica, "me inat Tosku".

Përvoja e dhimbjes nuk është universale te njeriu. Ka një histori të vetën. Ndryshon me kalimin e kohës dhe nga njëri vend në tjetrin. Elaborimi i kësaj historie ekspozon politikat në zemër të përpjekjeve për të matur, vlerësuar apo refuzuar përvojën e njerëzve në dhimbje.

Është autori, të cilit i detyrohemi jo vetëm poetikën absolute të kohës -  si shëruese, hakmarrëse, varrmihëse, ruajtëse e mësonjëse - por edhe përkufizimet më të përkora për dashurinë, vdekjen dhe shkatërrimin, që sjell zvetënimi i kohës.

Marsel Prust, i cili lindi në 10 qershor 1871, përfshihet në radhën e atyre ushtarëve të letërsisë, që duhet së pari t’i refuzojnë shumë herë, që të bëhen flamurtarë dhe burim referimi kohë më pas, kryesisht falë pezmit dhe besimit në vetvete dhe manisë së tyre me letërsinë.

Simone de Beauvoir më pati prezantuar me Jean Genet dhe Jean-Paul Sartre, të cilët i intervistova. Por ajo hezitoi të intervistohej vetë: “Pse duhet të flasim për mua? A nuk mendoni se e kam bërë mjaftueshëm në tre librat e mi me kujtime?” U deshën disa letra dhe biseda për ta bindur atë të kundërtën, dhe kjo vetëm me kushtin "që nuk do të zgjaste shumë".