Taksat e karburantit, më të lehtat për t’u vjelë

Kur dikush në Shqipëri mbush serbatorin e makinës së tij me naftë Diesel në një pikë karburanti me çmim mesatar, paguan sot rreth 160 lekë për litër. Ndërsa në Mal të Zi, për një litër, do të paguante të barazvlefshmin e 140 lekëshit.

Vlen të bëhet krahasimi me Malin e Zi, jo thjesht pse është vend fqinj, ku hyjnë e dalin shpesh shqiptarët, por sepse kemi me këtë vend porte të ngjashme detare afër njëri-tjetrit, të ardhura mesatare për frymë të ngjashme dhe kulturë të ngjashme biznesi.

Dhe megjithë këto ngjashmëri, vetëm një kalim i vogël kufiri bën një diferencë të madhe në çmim – plot 20 lekë për litër. E pse ndodh kështu? Përgjigjen na e jep një analizë e strukturës së çmimeve të karburantit në vende të ndryshme, bërë nga globalpetrolprices.com – taksat e karburantit në Shqipëri janë pikërisht 20 lekë/litër më të larta se në Mal të Zi.

Pra, të keqen e paskemi nga shteti ynë, i cili merr 20 lekë më shumë se shteti malazez për çdo litër naftë Diesel që futet në sebator. Historia e çmimit të lartë të karburantit në Shqipëri mbaron këtu dhe ky shkrim mbyllet me kaq, apo jo?

Jo kaq shpejt...

Shteti malazez fut në thesarin e tij plot 37% të Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) që realizohet nga shtetasit e vet gjatë një viti. Këto të ardhura të shtetit malazez vilen nëpërmjet taksave të karburantit, si edhe nëpërmjet takses se qarkullimit (e cila mblidhet per njesi motorrike e jo per liter karburant si tek ne) dhe shumë taksave e dividendeve të tjera që ai mbledh nga shtetasit e bizneset që operojnë atje.

Nga ana tjetër, shteti shqiptar fut në thesarin e tij vetëm 26% të PBB-së që realizohet nga shtetasit e vet gjatë një viti – plot 11 pikë më pak sesa shteti malazez. Ndryshe, mund të llogaritet se shteti shqiptar mbledh mesatarisht në vit nga shtetasit e vet 125 mijë lekë për frymë, ndërsa shteti malazez mbledh 260 mijë lekë për frymë. Pra, ne kontribuojmë per shtetin sa gjysma e malazezëve.

Kjo, ndërkohë që me të ardhurat që mbledh shteti shqiptar në një vit, duhen plot 2.7 vjet që të shlyet borxhi publik (duke presupozuar se çdo lek që mbildhet nga Thesari do të shkonte për borxhin e jo për rroga, pensione, investime etj.) Në një analizë analoge, shtetit malazez i duhet vetëm 1.4 vjet për të shlyer borxhin publik me të ardhurat vjetore.

Pra, shteti shqiptar u merr shtetasve shumë më pak para per fryme se ai malazez, dhe falë edhe këtij niveli të ulët të barrës tatimore për shtetasit e vet, ka një aftësi shlyerse të borxhit 48% më të vogël se ai malazez. Kuptohet që në qoftë se shteti shqiptar do të fuste në thesarin e tij 37% të PBB-së (si ai malazez), do të rritej ndjeshëm aftësia për ta pakësuar malin e borxhit publik të krijuar ndër vite. Por asnjë qeveri nuk do të guxonte ta rriste në mënyrë kaq dramatike vjeljen e PBB-së së krijuar nga shqiptarët, sepse të nesërmen do të rrëzohej nga revoltat e tyre...

Qeveritë shqiptare, të ndodhura nën presionin e borxhit publik të krijuar nga qeveritë paraardhëse dhe nga nevoja për të përballuar shpenzimet buxhetore në rritje, janë munduar çdo vit të gjejnë burime të reja për rritje graduale të ardhurash. Dhe rruga më e lehtë për to ka qenë rritja e taksave të karburantit – karburanti futet në port me anije çisterna dhe nuk është kollaj të kalojë kontrabandë, siç mund të kalojnë kamionë e furgona me mallra turke e greke. Nga ana tjetër, mbledhja e të ardhurave të tjera kërkon një stërmundim shumë të madh nga adminitrata fiskale.

Kështu, kemi mbërritur në pikën ku shqiptarët kontribuojnë shumë më pak se malazezët për funksionimin e shtetit të tyre (26% te PBB-së vs. 37% te PBB-së), por kontributin e kanalizojnë kryesisht nëpërmjet blerjes së karburantit – në Shqipëri, rreth 40% e të gjithë të ardhurave buxhetore realizohen nëpërmjet taksave të ndryshme të karburantit (akciza, taksa e qarkullimit, taksa e karbonit, TVSH), ndërsa në Mal të Zi vetëm 9%.

Me pak fjalë, historia e krahasimit të çmimeve të karburantit mes Shqipërisë dhe Malit të Zi nuk paska qenë dhe aq e thjeshtë...