Arvizu: 23 qershori, pikë kthese, ky është shansi i fundit i mirë për Shqipërinë

Intervista

Ambasadori i SHBA në Top Story: E gjeta vendin të dëshpërim, po e lë me shpresë

Sokol Balla 

Ambasadori amerikan në Tiranë, Aleksandër Arvizu, në një intervistë për “Top Story”, të fundit para largimit nga Tirana, deklaroi se ai gjeti një Shqipëri të dëshpëruar dhe po largohet duke lënë pas një situatë më optimiste. Megjithatë Arvizu është i shqetësuar për gjyqësorin dhe drejtësinë në Shqipëri, duke thënë se nuk ka bërë hapa para gjatë kohës që ai qëndroi këtu. Ambasadori i SHBA theksoi se se i qëndron krahasimit të zgjedhjeve të vitit 2013 me zgjedhjet e vitit 1992, pasi thotë se zgjedhjet e vitit 2013 ishin një pikë kthese…

Zoti ambasador, mirë se vini në këtë studio, në atë që mund të jetë intervista juaj e fundit në pozicionin që keni në Shqipëri. Sa ka ndryshuar Shqipëria që nga dhjetori 2010, kur u caktuat në këtë detyrë?

Tre vite kanë kaluar shumë shpejt dhe kanë ndodhur shumë gjëra. Ndihem më mirë tani dhe ndoshta është shenja që më mirë të largohem me ndjesi optimiste. Kur erdha, ekzistonte një ngërç politik, palët nuk flisnin e unë duhet të bëja diçka dhe siç e dini u përpoqa. Shqipëria sapo ka përfunduar zgjedhjet më të mira në periudhën postkomuniste dhe sërish do të flasim për ndryshime në sjelljen e votuesve, prandaj në tërësi largohem me më shumë optimizëm. Pasi thashë këtë, ju kujtoj se edhe njerëzit më optimistë nuk do të thoshin apo mohonin që vendi ka ende disa sfida shumë të mëdha përpara.

Çfarë ka ndryshuar për mirë në këta tre vjet?

Mendoj se do të ishte e drejtë të thuash që kam dëshmuar në kohën kur qytetarët e zakonshëm shqiptarë kanë kuptuar më mirë fuqinë që ata kanë si individë, si një vend për të ndërmarrë përgjegjësi dhe zgjedhje për të ardhmen e tyre. Shqiptarët gjithmonë kanë votuar në shifra të larta dhe nuk do të thotë që më shumë do të votojnë, por mënyra se si votojnë dhe kanë marrë vendime më të përgjithshme, duke vepruar kështu e kupton që vë një gur në demokraci. E gjithë pika është që të zgjedhësh dhe të mbash në detyrë ata liderë që të shërbejnë dhe në këtë aspekt, besoj se ka pasur vërtet ndryshim.

A ka diçka që është përkeqësuar në këto tre vite, në mos diçka, le të themi dikush?

Unë mendoj se korrupsioni, çështjet e shtetit ligjor dhe sistemi gjyqësor kanë pasur pak progres, por akrepi nuk ka lëvizur shumë dhe kur mendoj se sa kohë kemi kaluar me programe, miliona dollarë të shpenzuara… nuk do të thosha që janë shpërdoruar, por mungesa e progresit është zhgënjyes, sepse sektori gjyqësor duhet të jetë shumë më përpara tani sesa është në të vërtetë.

A jeni i shqetësuar për situatën që ju konstatoni në sistemin e drejtësisë në Shqipëri?

Po, jam shumë i shqetësuar për sistemin gjyqësor, pasi, siç e dini, kohët e fundit kemi qenë shumë të angazhuar edhe me qeverinë e re dhe se ka dy përparësi kombëtare, që janë në lidhje me njëra-tjetrën. E para, ekonomia dhe progresi. Të bësh diçka për punësimin dhe më shumë mjete efikase për mbledhjen e taksave, të gjitha këto kanë lidhje me ekonominë. Deri më tani, inflacioni i mbajtur në normë ka qenë diçka pozitive dhe kjo si pasojë e politikës së mirë të Bankës së Shqipërisë. Por, ndonëse investimet janë rritur, pjesa më e madhe ka ndodhur në sektorë e punëve publike, infrastrukturë etj., pra qartazi ato janë shumë të nevojshme, por nismat private janë zvogëluar dhe këtu ndodhen punët e vërteta. Kërkesa blerëse ka rënë dhe është një sinjal që njerëzit po kursejnë e s’ka shumë para, e këto s’janë shenja të mira. Për të qenë të drejtë ndaj qeverisë së mëparshme, situata në botë nuk është më e mira, Shqipëria ka pasur mundësi t’i rezistojë deri tani krizës, por 6-12 muajt e ardhshëm do të jenë të vështira e qeveria duhet të marrë disa vendime të mira. Diçka tjetër veç ekonomisë është gjyqësori. “Transparency International”, që është një kompani shumë e respektuar, sipas sondazheve të fundit tregon se rreth 80% e shqiptarëve kanë vlerësuar që sektori është ose i korruptuar ose tejet i korruptuar dhe ky është problem i madh.

Jua bëra atë pyetje, a jeni i shqetësuar për sistemin e drejtësisë, pasi në këtë program, në intervistën e fundit si ambasador Withers tha të njëjtat fjalë si ju. Kjo tregon se syri vëzhgues kritik e dashamirës amerikan konstaton se në këto 3-4 vite s’ka ndryshuar gjë e mbase është bërë edhe më keq. Mbase mazhoranca e re e ka në fokus gjyqësorin, ministri i Drejtësisë propozoi paketë antikorrupsion pak ditë më parë, por shumë juristë mendojnë që sistemi ka nevojë për reformim të thellë, deri aty sa hidhet ideja për një KLD që duhet ribërë, për një rishikim të Gjykatës së Lartë dhe asaj Kushtetuese, e shkrirjes së tyre në një Gjykatë Supreme të variantit amerikan. Si e shihni idenë?

Është interesante në fakt, sepse sot kam pasur takim me nënkryetarin e Gjykatës Kushtetuese, Zaganjori, e atë të Gjykatës së Lartë, për të cilët mendoj se janë njerëz shumë të respektuar dhe dallojnë sfidat. Shpenzojmë shumë kohë duke kontaktuar Tahirin, ministrin e ri të Brendshëm. Dje kontaktova zotin Llalla, kryeprokurorin e përgjithshëm, sepse të gjitha këto pjesë duhet të lidhen së bashku që të funksionojnë. Kjo nuk është bërë më së miri deri tani. Ambasadori Withers e ka quajtur korrupsionin si kancer, por pas zgjedhjeve, kur një palë del si fitues i qartë, shoh një shans të mirë dhe të qartë për ndryshime në Shqipëri. Disa njerëz thonë që ky është shansi i fundit i Shqipërisë…

A jeni ju dakord me të?

Shansi i fundit i mirë? Hmmm (mendohet gjatë). Mbase… Me shumë mundësi.

Ju thatë në një editorial, se Shqipëria mund t’ia dalë? A do ta kishit shkruar të njëjtin shkrim nëse Berisha do të kishte fituar zgjedhjet?

Nëse do të kishte fituar? Nëse koalicioni i tij do të fitonte 83 me 57 mendoj se po.

Nëse do të fitonte me vetëm 71?

Kjo do të ishte një konsideratë shumë e ndryshme politike, do të gjenim mënyra për të ofruar inkurajim, nxitur reforma, por editoriali do të ishte shumë më i ndryshëm.

Më thoni si do të kishte qenë titulli?

Ajo që ne shkruam ishte “Shqipëria mundet”. Cili do të kishte qenë titulli i këtij editoriali… “Ky është shansi juaj i fundit” (qesh).

Zoti ambasador, ju i krahasuat zgjedhjet e këtij viti, për shkak të rezultatit, me ato të vitit 1992? Përse?

Jam shumë mirënjohës që po e bëni këtë pyetje. E kam pritur një mundësi që t’i përgjigjem, sepse pas deklaratës që unë bëra disa javë më parë në forumin rinor të LSI-së, asnjëherë nuk prisja që të kishte një debat mbi të. Në fillim mendova se janë thjesht njerëz që përpiqen të krijojnë diçka, por pastaj kuptova që kisha thënë diçka që prek thellë shumë njerëz e miqtë e mi, sepse shumë mbështetës të qendrës së djathtë më kanë thënë: “Ti je miku ynë, nuk dyshojmë te ty lidhur për asgjë, por duhet t’ju them se ka konfuzion në të djathtën për atë që keni thënë, e cila duket e ekzagjeruar”. Jam përpjekur, por ka qenë e vështirë të shpjegoj këdo veçmas, ndaj ata që presin një sqarim, ajo që unë kam thënë ka qenë: “Viti 1992 ka qenë një moment unik në historinë politike shqiptare, pasi 1992 ishte një ngjarje e tillë që shpërfill çdo krahasim, është një eveniment më vete, sikurse ka ndodhur në vendet që hoqën qafe komunizmin. Diçka e veçantë në histori, kështu që asnjë ambasador amerikan dhe as unë nuk do të thoshim diçka që të denigronte ose mohonte domethënien e atij momenti historik.” Kjo ka qenë pjesa ime e parë e mesazhit. Ajo që unë kam thënë dhe e besoj edhe sot më shumë se më parë, është se tani, pas 15-20 vitesh, shqiptarët do të kthehen pas e do të shikojnë 2013-n si një pikë kthese, si një zgjedhje që solli një pikë kthese. Përse ndodh kjo? Kjo s’ka lidhje me faktin se kush fitoi, PS-ja, LSI-ja apo PD-ja, por ka të bëjë me atë që se si votuan njerëzit dhe faktin që ishin zgjedhje të tilla. Ishte një rezultat i paparashikuar, shpërfilli pritjet e gjithkujt e mbaj mend ende duke folur me dikë e duke analizuar zgjedhjet, që më thoshte këtu kjo forcë merr një deputet më shumë, këtu kjo tjetra, dhe Korça mos u lodh sepse del 6-6 gjithmonë. Këtu pritej të ishte një më shumë një më pak, për shkak të opinionit shumë tradicional, por shiko ç’ndodhi. Në çdo qark të Shqipërisë votuesit zgjodhën ndryshe nga sa pritej e arsyeja pse e them këtë është që ka qenë një zgjedhje domethënëse, e cila tregon që ka pasur një ndryshim në sjelljen e votuesve ndaj pushtetit të tyre. Kështu që pushtetin që ata kanë e kanë kuptuar dhe ata (populli) nuk do të votojnë më në blloqe si më herët. 4, 8, 12 apo 16 vite më pas, shqiptarët do të kenë kuptuar që e kontrollojnë fatin e tyre, të ardhmen e tyre, ndaj besoj se sot më shumë njerëzit do të kthehen pas e do të shikojnë 2013-n si një nga zgjedhjet që ishin shënuese në këtë drejtim. Këtë kam dashur të them.

Fjalët tuaja shkaktuan një stuhi në gjirin e opozitës. Topalli tha që jeni mik i Ramës dhe pati edhe fyerje ndaj jush personalisht; Rama e ka përsëritur shpesh në deklaratat publike frazën tuaj. Ju vetë e theksuat rëndësinë e zgjedhjeve të marsit 1992 dhe sigurisht zgjedhjet e 2013-s, me këtë rezultat janë historike. Por sot, a do t’i bënit ndonjë korrigjim asaj deklarate dhe cilat janë komentet që keni për ato qëndrime që u mbajtën kundër jush?

Dy gjëra, unë as e kisha kuptuar, por disa njerëz më kanë thënë se ka disa nga e majta që po thonë se 1992-shi dhe 2013-a janë të krahasueshme, për shkak se të dyja sinjalizojnë ndryshime të regjimit. Pak a shumë këtë argumentonin ata. Mendoj se mund të kesh një debat legjitim mbi këtë, por unë s’e kam thënë këtë, s’ka qenë ajo që kam reflektuar. Pastaj, njerëzit mund ta thonë, por unë kam thënë diçka krejt tjetër!

Ju po thoni që debati nëse ka qenë regjim Berisha është legjitim?

Po them se mund të kesh një diskutim apo debat legjitim pasi disa njerëz thonë se përfaqëson ndryshimin, ndërsa të tjerë kanë thënë është rotacion normal. Tani do të jem telashe me të dy palët… (qesh). Ndoshta pas 20 vitesh shpresoj që ky të konsiderohet rotacion normal, kjo ka qenë e veçantë, sepse ka pasur rotacione të ndryshme më përpara, por njerëzit mund të debatojnë, kjo është e ligjshme.

Çfarë mendoni ndaj fyerjeve publike të zonjës Topalli ndaj jush?

Komenti i Topallit në “Facebook” ishte i papërshtatshëm. Edhe sipas standardit të Jozefinës ishte pak i tepruar, më akuzoi falsifikator të historisë, një person që mohon holokaustin… A mendoni që kur ke një pozitë publike si kryetar kuvendi apo ambasador apo ish-ambasador, mund të kenë mënyrat pasionante të të shprehurit, por duhet të ketë dinjitet e hir në atë që shpreh! Nuk mendoj që stafi im do të ishte dakord nëse unë do të bija në këtë nivel, ka qenë e papërshtatshme.

Ju, në të shkuarën keni punuar ose jeni marrë me vende si Koreja Veriut apo Kamboxhia. Edhe Shqipëria ka qenë një vend komunist për 50 vjet. A keni gjetur në shoqërinë shqiptare shenja të përbashkëta të kësaj sëmundjeje që s’ka ikur, komunizmit?

Po dhe jo. Pjesa e jo-së e para. Tipi i komunizmit këtu ka qenë një prej më të këqijve në histori për sa i përket autoritarizmit etj. Koreja Veriut e tejkalon për izolimin, por Shqipëria vinte e dyta në këtë listë. Në kontrast, nëse do të shihje ish-BS apo vendet e Varshavës, nuk po them që gjërat kanë qenë shkëlqyeshëm nën komunizëm, por në ato vende ka pasur më shumë hapësirë. Jo gjithmonë, por ka pasur më shumë hapësirë krahasuar me Shqipërinë. Kur komunizmi ra këtu, më 1991-shin dhe ata rrëzuan statujën e pati zgjedhje, nuk pati nostalgji për të shkuarën aspak. Mbase 1/10 e 1%, gjysma e 1% ndien ende nostalgji, por ka qenë aq i tmerrshëm ai sistem, sa nuk sheh asnjë nostalgji dhe kjo është pozitive. Nga ana e keqe, trashëgimia e këtij sistemi të tmerrshëm, kontrolli mbi shoqëri, frika ndaj autoriteteve bën që shoqëria civile të lëvizë ngadalë në Shqipëri. Do dy breza të shuhet një kulturë.

Ju e përfundoni karrierën njëlloj apo më keq se paraardhësi juaj në raport me PD-në e Berishën. Lajmi i mirë është që s’jeni vetëm, kështu e kanë përfunduar shumë ambasadorë amerikanë. Çfarë shkon kaq gabim mes Rrugës së Elbasanit dhe Partisë Demokratike?

Duhen pyetur ata besoj.

Tango kërcehet dyshe ambasador…

Sa ambasadorë ka pasur në Shqipëri që nga 1991-shi? 8-9, duke nisur nga Rajarsoni. Ka pasur qeveri të ndryshme në kohë të ndryshme dhe Withers, madje edhe ambasadori i ndjerë Limprecht, Jeffrey, e shumë të tjerë kanë pasur kohë të vështira, pasi ky nuk është vend i lehtë për të punuar. Kam qëlluar me disa miq të mirë në PD dhe kemi diskutuar për këtë. U thashë, nuk e kuptoj ku qëndron problemi dhe më thanë që problemi është se ne jemi amerikanë. Duket sikur ka një shkëputje në kohë, në vitin 2013 Shqipëria ka ndryshuar, bota ka ndryshuar dhe ne jemi mirënjohës për faktin se ne i konsiderojmë të gjithë miq e duam një të ardhme më të mirë për këtë vend. Ne duam që e ardhmja e këtij vendi të ketë anëtarësim në BE, por cilat janë pengesat? Është ky stil konfrontues i politikës. Kemi folur shumë herë zyrtarisht dhe jo zyrtarisht kemi përdorur fjalën gjithëpërfshirës. Gjithëpërfshirja nënkupton të hapurit paksa ndaj ideve të tjera, që duhet t’i pranosh të gjithë e të kesh gatishmëri, vijueshmëri, duhet të tregosh fleksibilitet, ndoshta kjo është pjesë e kësaj.

Ju kur erdhët zgjodhët një mënyrë tjetër të të bërit punë në Shqipëri. Nëse Withers iku i idhnuar, ju u dukët sikur zgjodhët një tjetër strategji pune, edhe pse ishte e qartë ku ishte problemi, ju zgjodhët të mos përballeni, por të komunikoni. Përse dështuat edhe ju si Withers në fund?

Përse dështova? Tingëllon si Bushati te “Mision i pamundur”, duhet ta lexosh atë editorial të shkurtit. Është një situatë shumë e ndryshme. Kur unë arrita këtu, sigurisht jam takuar me Withers, kam kontakte me të dhe situata ishte pak a shumë sikurse kjo që përshkruani ju. Si një ambasador, për herë të parë e kam kuptuar që është puna ime që të kem marrëdhënie të mira me qeverinë, çka është një prej dimensioneve kryesore të punës. Sigurisht që ky vend aleat i NATO-s ka marrëdhënie të veçantë me SHBA-në dhe puna ime është të kem kontakte me të gjithë. S’do të kishte kuptim të vazhdoja një luftë. Unë kam thënë qartë dhe në mënyrë eksplicite se jam këtu për të mësuar, e është shumë e rëndësishme për ne të kemi marrëdhënie të mira e që ambasada, ne duam të jemi përcjellësi kryesor i marrëdhënieve mes vendeve tona. Kjo ka qenë pikënisja. Lu po vjen në rrethana të ndryshme, vjen kur qeveria është produkt i një zgjedhjeje të qartë dhe është e palës tjetër, por në një ndër takimet e para do të prezantojë kredencialet te Nishani, do të kërkojë të takohet me Kryeministrin e Kryetarin e Kuvendit e do të thotë pasoj Arvizunë dhe SHBA-në. Është shumë e rëndësishme për mua si përfaqësues personal i Presidentit të kem një marrëdhënie të hapur. Ambasadori LU pasi të jenë kryer takimet zyrtare, do të takohet me zotin Basha si lider i opozitës. Shqipëria mundet, shkruhej qartë se është e rëndësishme që opozita të luajë një rol të madh për ndërtimin e këtij vendi.

Ambasada amerikane është kanali kryesor i komunikimit, por a patët përshtypjen se qeveria tentoi të mënjanonte ambasadën e të komunikonte direkt me Uashingtonin?

E di që shqiptarëve u pëlqen shumë Formula 1 si sport. Di shumë pak për F1, por dua të përdor një metaforë, cilido që fiton një garë të F1, shumë rrallë ndodh që nga fillimi deri në fund të jetë meritë vetëm e tij, por është në radhë të parë e mjetit dhe e skuadrës që përshtatet me kushtet e pistës, atmosferës etj. Ajo që po përpiqem të them, është se në cilëndo marrëdhënie të komplikuar siç është menaxhimi i marrëdhënieve SHBA-Shqipëri nuk është e lehtë e do të ketë sfida. Asgjë nuk zgjat përgjithmonë si ditën e parë. Të dyja palët duhet të bëjnë përshtatje dhe ju përmendët zotin Rama, kur më kujtohet se kemi pasur momente të vështira në fillim.

Kur ju erdhët në fillim, në dhjetor të 2010-s, marrëdhëniet tuaja me Edi Ramën ishin të këqija. Kujtojmë 21 janarin, zgjedhjet lokale në 2011-n. Zoti ambasador, cila ka qenë dinamika e raportit tuaj me Edi Ramën.

Është një variacion i kësaj përshtatjeje që unë fola te Formula 1. Ka pasur disa momente të vështira, 21 janari, zgjedhjet. Mendoj se kemi një marrëdhënie të mirë dhe të hapur tani. Ka qenë një periudhë e shkurtër para se të zhvilloheshin zgjedhjet vendore dhe ju e dini se çfarë ndodhi në zgjedhjet vendore.

Çfarë ndodhi?

Më lejoni të mbaroj këtë dhe ndoshta kthehemi. Në tetor apo nëntor të 2011-s, pasi ndodhi humbja e zgjedhjeve vendore në Tiranë, unë dhe ambasadori Sequi kemi folur me Ramën se ishte partia e tij gjithsesi, por i thamë ndoshta duhet të ishte më pozitiv. Nga dhjetori nisi një lëvizje pozitive nga Edi Rama.

Kur dhe pse ajo “marrëdhënie-mjaltë” mes jush dhe Berishës u thye?

Nuk mendoj se ka qenë një ngjarje e vetme. Ka pasur disa thyerje, zgjedhja e Presidentit, zgjedhja e drejtorit të SHISH-it, zgjedhja e Prokurorit të Përgjithshëm, mënyrën si u trajtuan ish të burgosurit politikë, çështjet që kanë pasur lidhje me KQZ-në, referendumi për mbetjet. Pra, nuk ka qenë një gjë e vetme, por një sërë udhëkryqesh që SHBA-ja ka pritur të shohë një gatishmëri nga mazhoranca e asaj kohe që të ishte pak më e guximshme për të prekur dhe të komunikonte me opozitën, të merrte përsipër këtë rrezik. Përkundrazi pamë më shumë një vazhdimësi të një prirjeje, e kundërta nga gjithëpërfshirja, nxitjet që vinin nga SHBA-ja, nga Brukseli, nga misioni i BE-së këtu, ishte për gjithëpërfshirje, që jo gjithmonë arrihet, por të paktën të bëhet një përpjekje.

Deklarata juaj dhe e ambasadës në vendimin e Gjykatës së Shkallës së Parë për vrasjet e 21 janarit shkaktuan një reagim të ashpër të qeverisë. Ministri i Drejtësisë në atë kohë reagoi fort ndaj jush dhe ambasadës suaj. Nga ky vendim i gjykatës u ndiet i tradhtuar ju dhe SHBA-ja?

Ka qenë një deklaratë për vrasjen e njerëzve në muret e ambasadës në 1997-n?

Nuk po hyj në detaje.

Thamë që ishim të tronditur nga vendimi dhe ndiem që vendimi minonte integritetin e sistemit gjyqësor. Mund t’ju kujtohet që ambasada e SHBA-së, që herët, në mes të një atmosfere shumë të tendosur, ka punuar me prokuroren Ina Rama, ministrin e Brendshëm, Basha, për një hetim gjithëpërfshirës, që nga qëllimi i organizatorëve, sjellja e demonstruesve dhe sjellja e Gardës së Republikës nisur nga kërkesa për asistencë amerikane. Ne e nxitëm prokuroren që të shihte të tria dimensionet e kësaj krize, por kërkesa specifike ishte asistencë balistike dhe në mjekësinë ligjore lidhur me vrasjet dhe videoregjistrimin e fshirë në zyrën e Kryeministrit. Nuk na është kërkuar që të luajmë një rol aktiv në hetimin e plotë. Nga sa më kujtohet, 98 për qind e kërkesave kanë qenë për provat. Kur Gjykata e Shkallës së Parë dha vendimin në shkurt të këtij viti, ata nuk e trajtuan qëllimin e organizatorëve dhe kjo nuk është përgjegjësi dhe punë e ambasadës së SHBA-së sjelljen e disa anëtarëve të Gardës ndaj popullatës dhe ka pasur mjaft fakte që janë mbledhur nga laboratori i FBI-së. Provat nuk u pranuan. Pra katër civilë të paarmatosur u vranë dhe askush nuk ishte përgjegjës. A është kjo drejtësi? Ndaj folëm aq fort, sepse na u kërkua në mënyrë specifike që të ndihmonim në këtë hetim.

Ka pasur edhe një proces tjetër në Apel, ku të akuzuarit janë drejt lirisë. Ç’mendim keni për këtë vendim, të themi në favor të mbrojtjes?

Sërish mendoj për drejtësi. Katër persona janë vrarë dhe si rezultat i kësaj, sa vejusha, sa fëmijë jetimë, sa prindër humbën fëmijët e tyre? Ata nuk janë më! S’rikthehen më! Sa i përket vendimit të Apelit, që përmbysi vendimin e Shkallës së Parë, tregoi një masë llogaridhënie dhe kjo nuk është një gjë e mirë. Për sa i përket dënimit, njerëzit duhet ta vendosin vetë, sepse kjo nënvizon që sektori gjyqësor shqiptar ka ende rrugë për të bërë përpara se njerëzit ta ndiejnë që është transparent dhe funksionon.

Lidhur me 21 janarin, pas 2 vitesh që Berisha u soll si burrë shteti, a është më burrë shteti?

Asnjëherë nuk e kisha menduar që do të krijonte atë diskutim dhe debat sikurse ndodhi. Nuk më ka ardhur keq për këtë, sepse është një thënie e bërë në atë kontekst dhe për mua ka qenë një vendim prej burri shteti dhe ky ka qenë termi më i saktë i përdorur. Ndoshta duhet të kisha thënë  shprehjen të “përgëzoj për vendimin”, apo “burrë të mençur”. Por tashmë thënia është ajo që është.

“Burrë shteti”, ndoshta sot “veprim i mençur”. Cili është përcaktimi juaj për Sali Berishën për këta 3 vjet?

Pa dyshim forca dominuese në historinë e politikës shqiptare. Një burrë që përmes vendosmërisë ka përjetuar ulje dhe ngritje në karrierën e tij politike. Sa njerëz mendoni që do të kishin përjetuar atë të ’97-s dhe do të riktheheshin si feniksi në 2005-n? Është një politikan i jashtëzakonshëm. Gjatë rrugës ka bërë armiq, ka bërë disa gabime, por ka dhënë dorëheqje kohët e fundit si kryetar i PD-së, ka marrë përgjegjësinë për humbjen. Ai ka shumë gjëra për të cilat duhet të jetë krenar për sa i përket trashëgimisë së tij. Njerëzit më objektiv do të thonë që ai ka qenë një politikan i jashtëzakonshëm, ai ka bërë shumë gjëra për vendin, përfshi këtu edhe dorëheqjen, largimin duke i hapur rrugë gjeneratës së re.

Besoni se është larguar vërtet?

Tranzicionet janë në përgjithësi të dhimbshme. Ndonjëherë funksionojnë pastër. Ndonjëri thotë po largohem, por jo të gjithë mund të bëjnë këtë ndërprerje kaq të pastër menjëherë. Ndoshta ka njerëz që thonë se ai ka qenë udhëheqësi ynë për shumë vite dhe na duhet. Por unë dua të besoj se ai ka interes në zemër për Partinë Demokratike. Ai është identifikimi i Partisë Demokratike për këto 21-22 vitet e fundit. Por partia ka nevojë të ecë përpara, ka nevojë të kontribuojë për të mirën e vendit. Dua të besoj se ai e kupton këtë dhe duhet të bëjë atë që duhet të bëjë.

Të gjithë kujtojmë mbështetjen që i dhatë Lulzim Bashës në 2011-n në fushatë. Tashmë Basha është kryetar i Bashkisë së Tiranës dhe i PD-së, si e gjykoni performancën e tij?

Gjithmonë mendoj se është fryrë më tepër se ç’duhet kjo puna e mbështetjes. Është një politikan i mirë. Ka material krahas për të punuar me të. Por është në një pozitë të vështirë tani. E kam takuar këtë javë dhe kam biseduar një bisedë të gjatë. Më vjen keq për të, sepse i është kërkuar të bëjë shumë gjëra. Kryetar i Bashkisë së Tiranës do të merret me PD-në që në të vërtetë është duke vuajtur një humbje shumë të vështirë dhe po merret edhe më këtë proces, si dhe me zgjedhjet kontraverse brenda vetë partisë. Kështu që unë nuk do të doja të isha në vendin e tij. Kur e takova, i thashë se kishte shumë gjëra për të bërë, por mendoj se ai mund t’ia dalë mbanë.

Si e shikoni PD-në ende të pamësuar në opozitë? Si e shikoni sjelljen e saj në Parlament?

Disa deputetë janë sjellë mirë, disa kanë vështirësi. Mendoj se PD-ja ka nevojë për ndihmë. Ata kanë nevojë të ulen me qetësi dhe të analizojnë çfarë shkoi gabim më 23 qershor. Kemi folur për fazat e humbjes. PD-ja nisi zgjedhjet e harroi, harroi që nga 68 ngeli me 44 deputetë. Ata kanë humbur 1/3 e deputetëve dhe kjo është ajo që çdo parti e cila pëson një humbje të kësaj përmase vuan. Disa kanë sy për të qarë, të tjerë analizojnë çfarë ka ndodhur, të tjerë janë në faza të ndryshme të mohimit.

Zoti ambasador, kemi rikujtuar disa prej deklaratave tuaja, të cilat edhe ju vetë thatë që në njërën keni ndier nevojën për ta korrigjuar nga influenca e lobizmit, e keni ndier atë? Ju ka penguar? Pasi diku para ardhjes së zonjës Klinton në Tiranë ju dhatë një deklaratë të famshme, që një qeveri e lodhur duhet të largohet. Pas kësaj, për shumë javë nuk folët. Mund të na thoni diçka shumë më tepër? Çfarë ndodhi dhe sa ndikuan kompanitë lobuese këtu në Shqipëri?

Gjatë kohës së sekretares Klinton qartazi para dhe pas saj, cilado ambasadë nuk do të bënte asgjë që të shpërqendronte ambjentin nga mesazhi që ajo dërgoi. Kështu që ka një arsye shumë praktike që gjërat u ngadalësuan pak. Ishte një periudhë e vështirë, ka qenë edhe nacionalizmi. Kam mbajtur një fjalim në janar për punën e nacionalizmit. S’kam ndenjur në heshtje fare, fare.

Ish-ambasadori John Withers pas Shqipërisë doli në pension dhe deri diku më la të kuptohej në një intervistë që mora shtatorin e kaluar se ndoshta edhe këta konsulentë kishin ndikuar. Ai pranoi që kishte paguar një çmim ndaj lobizmit. Megjithatë Arvizu gjatë qëndrimit të tij i rezistoi sulmit të “Podesta”-s. Kujtojmë zotin Reeker që ju mbrojti hapur në këtë studio. Çfarë bëtë ju ndryshe nga Withers për t’u mbrojtur nga e njëjta sindromë?

Është e pamundur për mua që të analizoj Withers, por mund të flas për veten time. Zv.sekretari i Shtetit ka qenë mbështetës me mua dhe ambasadën. Ambasadat dhe ambasadorët nuk bëjnë politikat, ato bëhen në Uashington. Puna kryesore është ekzekutimi i politikave. Secili prej nesh do të shihte shumë ngjashmëri, secili do të mbështetet te pikat e forta të vetat. U jam mirënjohës njerëzve dhe ambasadës, jo të gjithëve.

Pak para zgjedhjeve, gazetat nxorën lajmin e largimit tuaj, një rrjedhje informacioni. Atëherë Withers e pagoi për mënyrën si ai i qëndroi politikës së SHBA-së. Ju po largoheni. Ku po largoheni? Çfarë do bëni? Pension edhe për ju?

Për mënyrën se si ka ndodhur jam zhgënjyer (dalja e lajmit të largimit), madje kam menduar që ishte e turpshme. Nuk do ta zgjas. Ajo që ka precipituar në këtë është që në botën tonë diplomatike, kërkesa zyrtare nga qeveria e SHBA-së për qeverinë shqiptare. Më kujtohet që zv.ambasadori më tha: “Ta dorëzoj këtë te Ministria e Jashtme. Do të të zëvendësoj”. Kjo ka qenë disa ditë para zgjedhjeve. Pesë orë më pas, kjo gjë doli dhe unë e di, Shqipëria është si një fshat, është si një vend i vogël. Unë e di se kush e ka nxjerrë lajmin. Por disa gazeta nuk e kanë botuar, disa të tjera po. Disa nga këto gazeta përpiqen të jenë serioze, të respektuara. U kam thënë disa prej tyre, që më vjen keq që ranë në një përpjekje dëshpëruese. Kështu që ishte zhgënjyese.

Ju vetë do të dilni në pension apo karriera juaj do të vazhdojë në Departamentin e Shtetit?

Do të largohem kur të konfirmohet zëvendësuesi im dhe shpresoj që të ndodhë shpejt, do të kthehem në Uashington, do të jap mësim në atë që njihet si Universiteti i Mbrojtjes Kombëtare, universitet për ushtarakë.

Karriera juaj si diplomat ka përfunduar?

Jo domosdoshmërish. Unë jam diplomat karriere. Kam rreth 4 vite që më kanë mbetur. Kam 32 vite që e bëj këtë punë. Kam qenë 23 vjeç kur jam bërë pjesë e këtij shërbimi. Sigurisht nëse do të kem ndonjë propozim, do të vazhdoj.

Donald Lu, diplomat karriere që po kalon provimin përpara komisionit në Kongresin Amerikan. Legjendat kanë nisur për këtë. Disa thonë se është i afërt me Ramën, të tjerë i afërt me Berishën, i sponsorizuar nga “Podesta”…

Nuk ka asgjë të vërtetë. Janë të pabaza, të pavërteta. Ai ka një reputacion të mrekullueshëm. Ka shërbyer në vende të vështira dhe nuk është sekret që ai më herët ka qenë një ndihmës për Frank Uisner, legjendarin.

Çfarë do t’ju mungojë nga ky vend kur të largoheni?

Përpiqem të mos bëhem emocional. Në profesionin tonë vijmë e ikim. Për shkak se më duhet të largohem së shpejti, kam mbledhur disa gjëra, ashtu si gjërat nga Koreja e Jugut, Tajlanda etj. Do të më marrë malli për këtë vend. Është një vend i mrekullueshëm. Kam mësuar kaq shumë për vendin, njerëzit historinë. Sigurisht me disa njerëz do të ruaj kontaktet dhe shpresoj që t’i takoj. Shpresoj që të të takoj edhe ty.

 

SHQIP