Abdiu: Argumenti i Presidentit, dukshëm politik dhe joligjor

Flet ish-kreu i Kushtetueses: Referendum për armët kimike

Ylli Pata

Ish-kryetari i Gjykatës Kushtetuese, Fehmi Abdiu, deklaroi se Presidenti i Republikës, Bujar Nishani, ka dhënë një qëndrim të dukshëm politik të ngjashëm me PD dhe jo një argument juridik në kthimin mbrapsht të aktit normativ për statusin e nëpunësit civil. Në një intervistë për “Shqip”, Abdiu argumenton idenë e tij duke analizuar në detaje të gjitha hapat që sollën në ngërçin e tetorit dhe rrëzon konceptin e shprehur nga kreu i shtetit në argumentimin ligjor të dekretit. Konstitucionalisti i njohur flet edhe për problemin e referendumit për importin e mbetjeve, duke e lidhur me çështjen e armëve kimike nga Siria. Sipas tij, aktet e miratuara për referendumin janë në fuqi dhe nuk po bëhet asgjë për to edhe pse për ta zgjidhur çështjen pas miratimit nga Kuvendi të ligjit për ndalimin e importit të mbetjeve…

Z. Abdiu, Presidenti i Republikës ktheu mbrapsht aktin normativ për administratën civile në argumentin e prishjes së rendit kushtetues në lidhje me këtë praktikë ligjore, pra aktin. Si e konsideroni këtë argument?

Qëndrimi i Presidentit të Republikës i shprehur nëpërmjet dekretit ka ngjallur diskutime në aspektin juridik, kushtetues, pse jo më shumë dhe në aspektin politik. Por përpara se të jap një mendim është e nevojshme të theksohet fakti se problematika në lidhje me nenin 101 të Kushtetutës në lidhje me të drejtën e Këshillit të Ministrave për aktet normative me fuqinë e ligjit është komplekse dhe në Shqipëri jo gjithmonë është vepruar në standardet e frymën e kësaj dispozite të ligjit themeltar të shtetit. Në përgjithësi, gjatë qeverisjes së kaluar, që drejtohej nga zoti Berisha me miratimin e akteve normative me fuqinë e ligjit. Shumë herë është spekuluar me përmbajtjen e kësaj dispozite me të drejtën e atributit të Këshillit të Ministrave. Për këtë mjafton të kërkoni numrin e madh të akteve normative të miratuara nga qeveria e kaluar. Në një pjesë të mirë të tyre, dukshëm konstaton se mungojnë elementet e domosdoshme që kërkon neni 101 i Kushtetutës që janë: nevoja dhe urgjenca. Dy elemente të domosdoshme dhe që duhet të shfrytëzohen në mënyrë shumë përjashtimore dhe me përgjegjësi për t’i dhënë zgjidhje një problemi të rëndësishëm që është imponuar për shkak të nevojës dhe urgjencës. Po të shikosh me kujdes problematikat e qeverisë “Berisha”, del në përfundimin që shumë probleme që ka dashur t’i zgjidhë në mënyrë të njëanshme janë zgjidhur me akte normative. Mund të kujtojmë aktet normative për ndryshimin e ligjit për buxhetin e shtetit apo aktin për çështjen e lirimit të shtëpive në favor të pronarëve të ligjshëm apo dhe të tjera akte në të cilat nuk është argumentuar elementi i nevojës apo dhe i urgjencës. Ligji i shumëdiskutuar për statusin civil i cili u votua me urgjencë në Kuvend nga dy forcat politike nuk u shoqërua me një paketë të nevojshme për hyrjen e tij në fuqi. Miratimi qe një sjellje e imponuar dhe me synime dukshëm politike. U bë pak kohë para zgjedhjeve dhe nuk u vlerësua nga palët. PD nuk kishte asnjë vullnet për ta plotësuar, ndërsa PS ishte e përqendruar te fitorja dhe nuk e vlerësoj këtë zgjidhje, pa menduar se një ditë do t’i kushtonte shtrenjtë. Pra në këto kushte mazhoranca e re u ndodh në një situatë të çuditshme, pasi në ditën e hyrjes në fuqi ai ligj nuk ishte gjëkundi. PS-së nuk i nuk i interesonte ngaqë kishte një situatë të tillë në administratën e shtetit ku ajo ishte e mbushur me militantë dhe njerëz të papërshtatshëm, ndaj u angazhua për reformimin e saj. Duhej krijuar një “armatë” administrative efikase dhe bashkëkohore. Ndodhur në këto kushte, mazhoranca e re e ndërkombëtarizoi problemin dhe arriti të përfitojë diplomatikisht kazusin për të quajtur këtë problem urgjent. Pra në këto kushte kemi të bëjmë me elementet e nevojës dhe urgjencës për të dalë nga ngërçi i çështjes së pamundësisë së zbatimit të ligjit të miratuar për statusin e nëpunësit civil. Kështu që kushtet imponuan zgjidhjen e kësaj situate, instrument për të cilin u gjet akti normativ me efektet e ligjit për të ndryshuar procedurat kalimtare të ligjit të miratuar nga Kuvendi i vjetër në fund të mandatit të tij. Sipas mendimit tim, në kuptimin formal juridik dhe substancial zgjidhja me akt normativ ishte e drejtë, pasi nuk mund të zbatonte një ligj pa asnjë element infrastrukturor për zbatimin e tij, ku për këtë ligj ishin shprehur ligjvënësit se procedurat e zbatimit do të fillojnë 3 muaj pas hyrjes në fuqi të ligjit. Pikërisht te ky paragraf ish-opozita nuk ishte thelluar, ndërsa mazhorancës së asaj kohe i interesonte pasi ka instaluar administratën e përbërë në shumicë prej mbështetësve politikë. PS me hyrjen në fuqi të ligjit do të ndodhej në situatë katastrofike dhe paradoksale. Sipas mendimit tim, në situatën që u ndodh mazhoranca e re në kushtet që PD nuk kishte marrë asnjë masë për të implementuar këtë ligj, ligji për statusin civil është i pazbatueshëm praktikisht dhe s’mund të bënte asgjë në këtë drejtim. Në fakt, ky është një problem i madh, pasi Parlamenti i vjetër shumë herë ka miratuar ligje pa cilësi, të pazbatueshme dhe sa për të kaluar radhën. Janë miratuar ligje që nuk mund të ishin jetëgjatë.

Duke u kthyer te dekreti i Presidentit, përgjigjja e tij ishte më shumë politike dhe harmonizohet thuajse identikisht me argumentet e përfaqësuesve të Partisë Demokratike. Së pari, argumenti i Presidentit se një ligj mund të ndryshohet vetëm me një ligj është i gabuar. Në nenin 101 të Kushtetutës nuk flitet për ligje që miratohen me 3/5 apo jo po për akte normative që kanë fuqinë e ligjit. Në doktrinë, akte normative që marrin fuqinë e ligjit janë konsideruar edhe akte që kanë të bëjnë me ligje të zakonshme edhe ato që kanë të bëjnë me ligje që domosdoshmërisht miratohen me 3/5-at. Nëse flasim për këtë aspekt ne kemi disa praktika që ligje janë korrektuar, amenduar apo ndryshuar edhe në ato aspekte që flitet në nenin 81 pika 2 të Kushtetutës. Mjaft nga ato drafte nuk janë shoqëruar për ato që kërkon Presidenti për shpenzimet financiare. Pra ky qëndrim i Presidentit është një deformim i praktikës së institucionit të Presidentit, qoftë dhe i praktikës së tij. Kemi të bëjmë me standarde të dyfishta dhe duke pasur parasysh letrën shoqëruese me të cilën u drejtohet deputetëve gjykoj se është me më shumë karakter politik sesa juridik.

Zoti Abdiu, si mendoni ju si do të sillet Gjykata Kushtetuese me këtë akt, pas qëndrimit të Presidentit dhe a ndikon ky qëndrim në vendimmarrje?

Shiko, kur është fjala për gjykata unë vlerësoj qëndrimin e gjykatave vetëm pasi ato të shprehen, por kjo s’më pengon për të thënë se ka mundësi që vendimi mund të harmonizohet me qëndrimin e Presidentit. Shikoni, kreu i shtetit është një faktor shumë i rëndësishëm në vend. Ai po konsultohet me aktorët politikë për çështjet e zgjedhjes së anëtarëve të gjykatave gjë që nuk është shumë e nevojshme, pasi vulgarizon procesin e zgjedhjes. Por në rastin e aktit normativ ai nuk bëri asnjë konsultim, por ka vepruar me njëanshmëri, kur sipas Kushtetutës ai përfaqëson unitetin e popullit dhe do të duhet të fliste me palët për një akt kaq të rëndësishëm ku në fund të fundit mazhoranca parlamentare i ka mundësitë që ta “godasë” Presidentin duke e mos miratuar dekretin dhe dihet që akti normativ mund të kthehet vetëm një herë. Pra duhej që Presidenti para se të vendoste të konsultohej me grupet parlamentare, përpara se të vendoste dhe në fund të mbante një qëndrim më të matur dhe gjithëpërfshirës. Pasi një veprim i njëanshëm nuk është dhe produktiv, pasi Parlamenti mund ta rrëzojë dekretin dhe ku ishim? Askund… Ku jemi? Aty ku ishim…

Zoti Abdiu po bëhet zhurmë sërish për një referendum në lidhje me çështjen e armëve kimike në Shqipëri…

A kjo është një çështje jetike për demokracinë. Ta nisim pak nga fillimi? Kemi një vendim të KQZ-së për të miratuar referendumin e kërkuar nga një numër qytetarësh për ndalimin e importit të mbeturinave, kemi një vendim të Gjykatës Kushtetuese që e cilëson këtë referendum të ligjshëm dhe një dekret të Presidentit që cakton datën e këtij referendumi. Por kemi një vendim të Parlamentit që ndalon importin e mbetjeve, pra bie argumenti i kërkuar nga qytetarët. Por lind pyetje çdo të bëhet me aktet e miratuara?! Këtu duhet të flasin palët e thirrura në lojë, në radhë të parë Presidenti dhe kërkuesit, pasi këtu kemi të bëjmë me një çështje të rëndësishme siç është çështja e demokracisë, pra e demokracisë direkte nga populli që shprehet ndërmjet referendumit. Por ne nuk kemi një ligj për referendumet i cili do të duhet të rregullojë këtë çështje kaq shumë të rëndësishme për funksionimin e demokracisë në Shqipëri. Por gjithashtu siç kam thënë edhe herë të tjera, ne nuk kemi një ligj për institucionin e Presidentit dhe asnjë s’po bëhet sërish. Le të kthehemi pak te debati për armët kimike, një problem që vetëm kur e mendon të tmerron. Kur për të keqen më të vogël pra për mbetjet pranuam referendumin po për të keqen më të madhe ç’do të bëhet? A mos duhet që për këtë të pyesim direkt popullin që ta shprehë qëndrimin e tij nëpërmjet referendumit? Unë mendoj që po.

Shqip