La Rivista Internazionale Europea "fut në sherr" Vehbiun me Kadarenë

Në një sprovë të vetën të publikuar në librin me titull "Sende që nxirrte deti", Ardian Vehbiu ka shkruar edhe këtë pasazh: "Në këtë kontekst, do të shpjegojmë, më në fund, edhe përhapjen virale të një deklarate, përndryshe apokrife, të Ismail Kadaresë; i cili u përfol t’i kish quajtur “jashtëqitja e kombit” refugjatët e krizës së ambasadave, në korrik 1990. Suksesi i këtij memi dhe jetëgjatësia e tij, përtej lidhjes ekskluzive me autoritetin e Kadaresë dhe faktit ironik që vetë shkrimtari i madh do t’i bashkohej kësaj ‘jashtëqitjeje’ pak muaj më pas, ka të bëjë para së gjithash me virtytin kundërpeshues, ose katartik, të metaforës koprologjike."
Një revistë italiane, Rivista Internazionale europea, e ka marrë esenë e Vehbiut, me lejen e këtij të fundit, dhe e ka përkthyer e publikuar në numrin e saj të fundit (ata që dinë italisht, mund ta lexojnë në linkun http://www.undo.net/it/magazines/1413301124). Por paragrafi rezulton i deformuar. I ripërkthyer në shqip do bënte si më poshtë: “Në këtë kontekst mund të shpjegohet deklarata tronditëse dhe e pabesueshme e shkrimtarit Ismail Kadare që i ka përcaktuar refugjatët shqiptarë të vitit 1991 “jashtëqitja e kombit”. Fati e deshte që vetë Ismail Kadare të linte Shqipërinë dhe mecenatët e regjimit të vjetër për të kërkuar “strehim politik” në Francë. Pastaj, çuditërisht, shkrimtari shqiptar nga akuzator u bë pjesë e këtyre “jashtëqitjeve”. Ja një mënyrë që kundërbalancon dhe pastron këtë metaforë koprologjike.”
Ripërkthimin, si më lart, e ka bërë një farë Minella Aleksi, i cili, bazuar tek ky version në italisht, ka bërë një shkrim mbi Vehbiun anti Kadare, dhe e ka publikuar në Panorama (shih linkun http://www.panorama.com.al/2014/12/12/shpifjet-ndaj-kadarese...). Duhet thënë se përkthimi i M. Aleksit nga italishtja në shqip është korrekt. Kush e njeh mirë Vehbiun e kush ka lexuar veç këtë version italian të esesë së tij, mund të ketë mbetur ligsht prej kësaj insinuate të pashijshme, por është vetë Vehbiu që, në një replikë të menjëhershme të botuar te blogu i tij Peizazhe të Fjalës, qartëson situatën dhe thotë se "komploti" është i redaksisë së revistës italiane (shih linkun http://peizazhe.com/2014/12/12/jashteqitje-te-ujshme/). Në fakt, është tamam kështu, dhe kjo gjë verifikohet po t'i hidhet një sy esesë në botimin shqip të "Sendeve që nxirrte deti".
Shënim: Fotoja është e vitit 1991 dhe ka të bëjë me ngutin e shqiptarëve për të lënë vendin në prag të përmbysjes së regjimit komunist.
Re.Pu.
Comments
Ju falënderoj për këtë
<p>Ju falënderoj për këtë sqarim! Në krye kujtova se kish lajthitur Aleksi në kundër-përkthim, meqë nuk ma merrte kurrë mendja që një revistë prestigjioze, si <em>Lettera Internazionale</em>, do të bënte një marifet të tillë. Aq më tepër që unë kam origjinalin e përkthimit nga shqipja në italishte, të cilin ma dërgoi përkthyesi Aldo Doda, dhe ku pasazhi në fjalë është dhënë me saktësi. Edhe pse nuk bëj pjesë ndër “sejmenët” e Kadaresë (të cilët veç e dëmtojnë shkrimtarin), kurrsesi nuk do t’i vija atij në gojë një thashethem nga më të rëndomtit, që ka qarkulluar gjatë vitit të turbullt 1990 dhe të cilin ai vetë e ka përgënjeshtruar qartë. Do t’i shkruaj menjëherë revistës <em>Lettera Internazionale</em>, për t’i kërkuar sqarime; por ndërkohë lexuesve që duan t verifikojnë faktet do t’u mjaftojë, besoj, origjinali i përkthimit, që ka dalë që në vjeshtë të vitit 2013 në librin tim <em>Sende që nxirrte deti (</em>Dudaj, f. 107). Për fat të keq, një autor jo gjithnjë arrin të kontrollojë se ç’bëhet me përkthimin e veprës së tij – dhe do të kisha përmendur këtu frazn <em>traduttore-traditore</em>, po të mos kisha marrë ndërkohë, nga kolegu Doda, garancinë se ai i ka qëndruar besnik tekstit tim.</p>
E di si eshte fjala/shkrimi
<p><br />E di si eshte fjala/shkrimi jote o Vehbi eshte si ato kekset qe te shkon goja leng nga figura/reklama dhe njeriu e ka henger te keqen pa kuptu nga permbajtja e substancave qe jane te ndaluara per te gatuar keto lloj biskotash.</p>
vete Vehbiu ka rene pré e nje
<p>vete Vehbiu ka rene pré e nje dukurie qe e praktikon edhe vete shpesh: komentimi pa verifikim i ngjarjeve. Dhe vetem pasi verifikohen ngjarjet, dhe dalin ndryshe, thuhet: o, po nuk e kisha fajin une, por keshtu e lexova.</p><p>ky eshte nje fenomen shume i perhahur ne mendesine e elitave shqiptare, ku bie ne sy nxitimi per te komentuar sa me shpejt gjithcka - a thua se kishin pritur qe te ishte keshtu.</p>
Vehbi dhe Aleksi, A eshte e
<p>Vehbi dhe Aleksi,</p><p>A eshte e vertete, qe Kadare nuk e ka perdorur kete fraze per "Pushtuesit e Ambasadave",</p><p>por e ka perdorur po kete fraze: "Ikjen e Jashteqitjeve te Kombit" ne nje veper te tij letrare?</p><p>Dikush e solli ne kujtese kete fragment, qe u gjendka ne faqet e (...) "Nentori i Nje Kryeqyteti",</p><p>me nje nentekst te qarte <span style="font-size: 1.2em; line-height: 1.7em;">per ikjen nga Rruga e Dibres se figurave te Ballit Kombetar (Frasherllijve) psh.</span></p><p> </p>
Ndonjë lexues mund të ketë të
<p>
<style type="text/css">
<!--
/* Font Definitions */
@font-face
{font-family:Arial;
panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-536859905 -1073711037 9 0 511 0;}
@font-face
{font-family:"MS 明朝";
mso-font-charset:78;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-536870145 1791491579 18 0 131231 0;}
@font-face
{font-family:"MS 明朝";
mso-font-charset:78;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-536870145 1791491579 18 0 131231 0;}
@font-face
{font-family:Cambria;
panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-536870145 1073743103 0 0 415 0;}
@font-face
{font-family:"American Typewriter";
panose-1:2 9 6 4 2 0 4 2 3 4;
mso-font-charset:0;
mso-generic-font-family:auto;
mso-font-pitch:variable;
mso-font-signature:-1610612625 25 0 0 273 0;}
/* Style Definitions */
p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal
{mso-style-unhide:no;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
margin:0in;
margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:12.0pt;
font-family:Cambria;
mso-ascii-font-family:Cambria;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS 明朝";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Cambria;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
.MsoChpDefault
{mso-style-type:export-only;
mso-default-props:yes;
font-family:Cambria;
mso-ascii-font-family:Cambria;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"MS 明朝";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Cambria;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:"Times New Roman";
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
@page WordSection1
{size:8.5in 11.0in;
margin:1.0in 1.25in 1.0in 1.25in;
mso-header-margin:.5in;
mso-footer-margin:.5in;
mso-paper-source:0;}
div.WordSection1
{page:WordSection1;}
--></style>
</p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Ndonjë lexues mund të ketë të drejtë për meritat e Vehbiut si gjuhëtar dhe studiues i letrave shqipe. Mirëpo skandali ende i pasqaruar me Lettera Internaziona fatkeqësisht<span style="mso-spacerun:yes"> </span>do të mbetet si pikëpyetje në biografinë studimore të Vehbiut. Në këtë drejtim, po t'i kthehemi sërish pasazhit fatal, d.m.th. origjinalit në shqip, dhe versionit "korrekt" të Vehbiut, nuk mund të mos vërejmë probleme të shumta me këtë paragraf, që janë kryekëput përgjegjësi e autorit.<span style="mso-spacerun:yes"> </span>Ja paragrafi i Vehbiut:</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";mso-bidi-font-family:"Times New Roman"">"Në këtë kontekst, do të shpjegojmë, më në fund, edhe përhapjen virale të një deklarate, përndryshe apokrife, të Ismail Kadaresë; i cili u përfol t’i kish quajtur “jashtëqitja e kombit” refugjatët e krizës së ambasadave, në korrik 1990. Suksesi i këtij memi dhe jetëgjatësia e tij, përtej lidhjes ekskluzive me autoritetin e Kadaresë dhe faktit ironik që vetë shkrimtari i madh do t’i bashkohej kësaj ‘jashtëqitjeje’ pak muaj më pas, ka të bëjë para së gjithash me virtytin kundërpeshues, ose katartik, të metaforës koprologjike". {Sende që nxirrte deti, Dudaj, 2013, f. 107].</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Ky paragraf, pa fjalë, është ndër shembujt më karaktestikë të asaj që në frëngjisht quhet "langue de bois", ose "shqipe e drunjtë" dhe për të cilën vetë Vehbiu ka shkruar gjerë e gjatë.<span style="mso-spacerun:yes"> </span>Me fjalë të tjera, është tekst që përdor fjalë të mjegullta, të dykuptimta, abstrakte, të huaja e të pakuptueshme, pompoze, për të fshehur a mjegulluar kuptimin e çështjes apo idesë kryesore.<span style="mso-spacerun:yes"> </span>E cila është: a e ka thënë apo jo Kadareja shprehjen në fjalë?</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Po të lexosh Vehbiun në shqip, vetëm në paragrafin fatal do të gjesh të paktën tre fjalë të huaja, të cilat nuk i gjen në Fjalorin e Gjuhës Shqipe, dhe më konkretisht, <u>apokrife</u>, <u>meme </u>dhe <u>koprologjike</u>.<span style="mso-spacerun:yes"> </span>Këto terma, pompozë apo jo, mjegullojnë idenë themelore të vetë paragrafit, d.m.th: a e ka thënë apo jo Kadareja shprehjen "jashtëqitje e kombit"?</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Kur Vehbiu e cilëson atë si "deklaratë apokrife", atëhere lexuesi menjëherë vihet përballë një shprehjeje tipike të drunjtë. Sipas Fjalorit të Gjuhës Shqipe, fjala "deklaratë" do të thotë "<u>pohim a njoftim me përgjegjësi që bën dikush me gojë a me shkrim"</u>; etj. Madje edhe vetë folja shpjeguese "u përfol" që vijon në tekst, nuk përmban asnjë element dyshues, madje e çvlerëson apo kundërshton mbiemrin "apokrif". Sepse, gjithmonë sipas Fjalorit të Gjuhës Shqipe, folja "përflas" ka këto kuptime, asnjëri prej të cilit nuk ka karakter, tipare apo elemente dyshuese, apo mosvepruese. "Përflas": 1. Flas keq për dikë, marr nëpër gojë, etj; 2. E qortoj dikë për diçka duke i veshur një faj, një punë jo të mirë, etj. 3. Ia zë në gojë dikujt një të mirë që kam bërë, etj; 4. Përsërit diçka; ia them dikujt tjetër atë që di, ua tregoj të tjerëve. </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Me fjalë të tjera, vetëm brenda së njëjtë fjali autori e quan shprehjen "jashtëqitje të kombit" edhe si deklaratë, d.m.th. "pohim me përgjegjësi", edhe si "apokrife" d.m.th. "të rreme", edhe Kadarenë si palë "e përfolur" sipas kuptimit të fjalës në Fjalorin e Gjuhës Shqipe.</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Po të ishte shkruar në shqipe "jo të drunjtë" fraza duhet të ishte pak a shumë e tillë: "Në këtë kontekts shpjegohet edhe përhapja e jashtëzakonshme e një deklarate të thënë prej personit X, se refugjatët e korrikut 1990 ishin "jashtëqitje e kombit", por që iu mvesh gabimisht Kadaresë, dhe e cila ende prej disave besohet gabimisht edhe sot se është thënë prej shkrimtarit të madh".</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Mirëpo "gjuha e drunjtë" e Vehbiut vazhdon edhe në fjalinë e dytë. Në vend që të shkruajë thjesht dhe shqip se "suksesi i kësaj shpifjeje apo thashethemi dhe jetëgjatësia e saj...ka të bëjë para së gjithash me virtytin kundërpeshues e katartik të metaforës jashtëqitëse", ai fut në përdorim fjalën "meme", që nuk ekziston në shqip, e cila madje zorr se gjindet në frëngjisht, dhe që në anglisht ka kuptimin "ide, sjellje, stil ose përdorim që përhapet nga personi në person brenda në kulture" [Websters]. Theksojmë se kuptimi në anglisht i fjalës "meme" nuk përmban atë që duhet të ishte normalisht në shqip, d.m.th. "shpifje, thashethem i përhapur vesh më vesh brenda një kulture".<span style="mso-spacerun:yes"> </span>Pra, mund të thuhet se me përdorimin e kësaj fjale krejt të panevojshme, shqipja e drunjtë e Vehbiut arrin caqe të pakrahasueshme, pasi pompoziteti dhe paqartësia e frazës e errësojnë edhe më tej përpjekjen për të arritur tek ideja themelore: a e ka thënë apo jo Kadaresa shprehjen në fjalë?<span style="mso-spacerun:yes"> </span></span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter"">Rrëmuja, paqartësia, pompoziteti dhe "drunjtësia" e shprehjes së Vehbiut, për fat të keq, thellohet edhe më tej me variantin e korigjuar dhe të përkthyer në italisht tashmë prej vetë atij në Lettera Internazionale, sikurse jepet në faqen në internet të revistës internazionale:</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""><span style="mso-spacerun:yes"> </span></span></p><p class="MsoNormal" style="mso-pagination:none;mso-layout-grid-align:none;
text-autospace:none"><b><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial;color:#0F7001">[** Ripubblichiamo, riveduto e corretto dall’Autore, l’ultimo paragrafo del testo “Valori di scarto” di Ardian Vehbiu che conteneva, nella versione uscita nel nostro n. 120, alcuni gravi errori prodotti in fase redazionale. Ci scusiamo per l'incidente con Ardian e con i nostri lettori,</span></b></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial">In tale contesto possiamo finalmente spiegare la diffusione virale di una dichiarazione, peraltro apocrifa, di Ismail Kadare; il quale avrebbe chiamato “escrementi della nazione” i profughi della crisi delle ambasciate, del luglio 1990. Il successo di questo <i>meme</i> e la sua longevità, al di là dell’associazione esclusiva con l’autorità di Kadare e il fatto ironico che lo stesso illustre scrittore si sarebbe unito a tale escremento pochi mesi dopo, si riferisce innanzi tutto alla virtù compensatoria o catartica della metafora coprologica.]</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial">Sikurse mund të vihet re fare kollaj, së pari këtu Vehbiu thellon gabimin e vet, duke hequr thonjëzat tek fraza "shkrimtari i madh do t'i bashkohej kësaj 'jashtëqitjeje'". E pra, thonjëzat e origjinalit në shqip tek "jashtëqitje" janë hequr në përkthimin në italisht, duke e shtuar rrëmujën dhe paqartësinë e pasazhit të Vehbiut. Së dyti, duke përdorur foljen "avrebbe chiamato", Vehbiu mbetet korrekt me përkthimin e fjalës "përfol", por gabon sërish pasi edhe kur i jepet mundësia për të qartësuar apo sqaruar se "Kadareja nuk e ka thënë atë deklaratë", nuk vendos asnjë element dyshues në fjalinë e parë të përkthimit në italisht të pasazhit fatal.</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial">Përfytyroni se çfarë note do t'i kishte vënë nxënësit të saj mësuesja e Leximit apo e Gjuhës Shqipe tek Avni Rustemi apo tek çdo shkollë tjetër tetëvejçare e Tiranës po të lexonte këtë paragraf.</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial">Përfytyroni, nga ana tjetër, se si mund të tallej Maks Gjerazi apo Krypa apo ndonjë tjetër në blogun e Vehbiut, po të analizonte këtë frazë.</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial">Përfundimisht, më shumë se sa redaktori anonim apo përkthyesi Aldo Doda, me gjuhën e tij të drunjtë, të pashembullut dhe të përdorur deri në skaj, Vehbiu është vetë përgjegjës për këtë skandal krejt të panevojshëm, pavarësisht nga meritat e tij të padiskutueshme si gjuhëtar, letrar dhe studiues.</span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter";
mso-bidi-font-family:Arial"> </span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"American Typewriter""> </span></p>
Add new comment