“Occupy” do të thotë zaptim, jo negocim!

Kritika kryesore ndaj lëvizjeve “Occupy” është mungesa e kërkesave të qarta dhe specifike. Në shumë artikuj, opinionistë, analistë e të ngjashëm të vetëquajtur kështu apo ashtu mbërrijnë në përfundimin tepër profesional: “Ata nuk dinë ç’kërkojnë.” Në një shkëmbim David Brooks dhe Gail Collins, kolumnistë në gazetën “New York Times”, pasi bien dakord se ia vlen të flitet për këtë çështje, meqenëse “detyra jonë si opinionistë është të sjellim në vëmendje se aksh gjëje po i jepet shumë vëmendje”, vënë në dukje numrin e pakët të protestuesve dhe e konsiderojnë lëvizjen si protestë kundër 1% të të pasurve në Amerikë. E më pas nënvizohet prerë se asnjë amerikan nuk i përgjigjet negativisht kërkesës për të bërë sa më shumë pará.

Së pari, duket qartë se qasja e tyre e analizës ka natyrë krejtësisht sasiore (vëmendja, sa është numri i protestuesve, amerikanët duan të bëjnë shumë pará). Kjo këndqasje e bën të pamundur vlerësimin e lëvizjeve “Occupy”, natyra e të cilave e kundërshton këtë diskurs. Si të thuash, analistët në fjalë vlerësojnë lëvizjen përmes mjeteve që kjo lëvizje refuzon. Kjo çarje, jo vetëm metodike, por mbi të gjitha konceptuale e zhvlerëson tërësisht këtë lloj pikëpamjeje, sipas të cilës lëvizja konsiderohet përmes asaj që lëvizja do të ndryshojë, përmes asaj që lëvizja nuk është. Lëvizja “Occupy” nuk mund të vlerësohet nga logjika e 1 përqindëshit, kur ajo kërkon ndryshimin radikal të kësaj logjike.

Së dyti, kjo të kujton tezën e vjetër, sipas të cilës në rast se kritika nuk pasohet nga një propozim i menjëhershëm, nuk është më e vlefshme. “Kapitalizmi është sistemi më i mirë i mundshëm”. Kaq shumë është thënë e stërthënë kjo frazë, sa përveç sinonimisë a përnjështimit shqetësues që vendoset mes kapitalizmit dhe demokracisë, krijohet një farë parakushti, pas të cilit meqë nuk ka propozim tjetër efikas, efiçent, etj. etj., kritika është vetëm zemërimi i ca njerëzve “që nuk kanë aq para sa do të donin”. Sërish, përballemi me të njëjtin problem: propozimi kërkohet nga dhe me premisat e kapitalizmit. Arsyet e zemëratës së këtyre njerëzve mund të jenë vetëm arsye që gjejnë kuptim brenda sistemit kapitalist. Si të thuash, terminologjia thellësisht kapitaliste (efiçent, efikas, fitimprurës) pavarësohet nga sistemi brenda të cilit fiton kuptim dhe mëton të bëhet kriter vlerësues i pavarur. Ndërkohë që si e tillë (terminologji), ajo nuk mundet – nuk ka se si – të gjejë përgjigje jashtë realitetit prej nga ku prodhohet.

Është interesante se si fjalia legjendare “Kapitalizmi është sistemi më i mirë” është zëvendësuar nga versioni “Kapitalizmi është sistemi më i mirë i mundshëm”. Duket sikur ky kalim sugjeron relativizmin e pohimit, pra ky i fundit vendoset në një kornizë mundësish, por në fakt riforcon absolutizmin që kapitalizmi i njeh vetes, sepse thekson pamundësinë e funksionimit të çdo sistemi tjetër. “Më i mirë i mundshëm”, pra ky e s’ka tjetër. Përveçse imponon realitetin, përpiqet të imponojë edhe mundshmërinë. Ose më saktë, pamundshmërinë. Ndryshe nga ç’duket, vendosja e kornizës së mundësive, nuk e bën më pak absolut pretendimin, përkundrazi fusha e tij e shtrirjes shkon deri te raporti e mundur - e pamundur. Kështu, kapitalizmi e ushqen vetveten me reformime tek-tuke që gjithsesi nuk prekin thelbin – kjo, sepse nuk ka mundësi! Përmes të së ashtuquajturës aftësi reformuese, ai vetë-prezantohet si elastik, efikas, efiçent etj, etj., ndërkohë që monizmi i tij qëndron pikërisht në faktin se ai vlerëson vetveten me matës të shpikur nga po ai vetë, duke mos lejuar kështu asnjë kundërvënie nga jashtë sistemit të tij; dhe çdo kundërvënie nga brenda sistemit është vetëm rigjallërim i tij. Çfarë mund të duket si pluralitet elastik është në fakt monizëm i fshehur, i shpërndarë dhe tepër i sofistikuar.

Lëvizjet “Occupy” e kundërshtojnë këtë sistem nga jashtë, jo nga brenda; prandaj nuk mund të analizohen prej perspektivës kapitaliste. Duke e kundërshtuar nga jashtë, pohojnë mundshmërinë e këtij akti. Për këtë arsye, propozimet dhe kërkesat e protestuesve nuk janë “të qarta” dhe “specifike” për z. Brooks dhe z. Collins. Janë kërkesa që vijnë nga jashtë sistemit. Këtë thotë George Machado, protestues në New York, në një video për “The Guardian”: “Arsyeja pse ne nuk kemi kërkesa? Nuk mund të kesh kërkesa në një sistem që është tërësisht i thyer. Duhet të ndërtojmë një sistem të ri.” Edhe listimi i 13 kërkesave nga ana e protestuesve nuk është “qartësim” apo “specifikim” i pyetjes “Çfarë kërkojnë këta?”, por vetëm shtjellim i idesë qendrore që bashkëndajnë të gjithë protestuesit e lëvizjeve “Occupy”. Kjo ide nuk gjendet në fjalorin e kapitalizmit, e për rrjedhojë nuk mund të gjejë kuptim brenda logjikës së tij. “Occupy”, siç sugjeron vetë emri, është zaptim. Qartazi, kjo nuk është situatë e njohur – pra e kontrollueshme, pasi nuk është kërkesë për negocim. Është mirëfilltazi zaptim.

Së treti, në disa artikuj “dashamirës e mirëkuptues”, burra të moçëm e të nderuar, justifikojnë mungesën e kërkesave, duke nënvizuar moshën e re të protestuesve, çka parakupton paaftësinë e tyre për të bërë analiza të thella të ekonomisë, politikës etj etj. Nuk është aspak e nevojshme që dikush të ketë lexuar Friedman-in apo Hayek-un, të njohë mirë sistemin bankar dhe të ketë disa mastera e doktoratura në çështjet e politikave ekonomike që të mund të kundërshtojë sistemin në fjalë. Kushdo mund të kuptojë dështimin – jo krizën – e kapitalizmit thjesht dhe vetëm përmes përditshmërisë së tij/saj apo të të njohurve përreth. Një student mund ta kuptojë këtë vetëm duke parë çmimin e shkollimit; një i moshuar duke paguar çmimin e shëndetësisë, një i papunë duke mbijetuar me/pa të ashtuquajturën pagë minimale e me radhë. Protestuesit e lëvizjes “Occupy” i kanë parë këto dhe po kundërshtojnë. Kaq e thjeshtë është.

Në fund, duke perifrazuar një prej protestuesve “Nuk ka se si të ketë kërkesa, pasi kërkesat nënkuptojnë një palë që do të përgjigjet”. Në këtë rast, lëvizja nuk i drejtohet kujt tjetër; lëvizja e kundërshton këtë tjetër. Të nderuar z. Brooks dhe z. Collins , korporatistë, drejtues bankash apo/dhe politikanë, ky nuk është rasti. Askush nuk po ju pyet. Po ju zaptojnë!