"Besojeni apo jo, Donald Trump ka të drejtë për Lindjen e Mesme"

Më falni. Unë pajtohem me Donald Trump.

Të dielën e kaluar, Chuck Todd i NBC i kërkoi biznesmenit mburracak, njëkohësisht kandidatit presidencial, nëse ai mendon se në Lindjen e Mesme do të jetë më mirë sot, nëse Sadam Huseini dhe Muamar Gadafi do të ishin ende dhe Assad do të ishte edhe më i fortë. Përgjigja e Trump: “Ky nuk është një konkurs”. Kandidatët miq të GOP reaguan. “Marco Rubio” tha Trump, “nuk e kupton realitetin”. Guvernatori i Nju Xhersit, Chris Christie e cilësoi atë “naiv të dhimbshëm”. Por Trump ka të drejtë. Le të fillojmë me Sadamin. Po, ai ishte një përbindësh. Sipas Kombeve të Bashkuara, ai mbikqyri “represionin e përhapur dhe terrorin e gjerë”. Ai përdori “dhunën si një mjet politik”. Ai vrau mijëra kurdë me gaz helmues në vitin 1988. Gjatë kryengritjes që pasoi Luftën e Gjirit, trupat e tij therën më shumë se 100.000 qytetarë të vet, shiitë të Irakut. Shumë njerëz, përfshirë veten time, nuk mendojnë se ajo që ndoqi Sadami ndoshta mund të ishte edhe më e keqe. Ne ishim gabuar. Sipas një studimi të vitit 2013 nga kërkuesit në Universitetin e Uashingtonit, Universiteti Johns Hopkins, Universiteti Simon Fraser dhe Universitetit Mustansiriya në Bagdad, pushtimin nga Amerika dhe trazirat që rrodhën, morën jetën e gjysmë milioni irakianëve. Sipas Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për Refugjatët, pothuajse dy milion irakianë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre në vitin 2014. Në 11 vitet pas pushtimit të Amerikës, popullsia e krishterë e Irakut ra me dy të tretat. E gjithë kjo ndodhi para ngritjes së shtetit islam, i njohur gjithashtu si ISIS apo ISIL, një organizatë që me gjasa nuk mund të ekzistonte nëse Amerika nuk do të shembte shtetin e Irakut. Sot, ky grup gjenocidal kontrollon afërsisht një të tretën e Irakut. Për të qenë të saktë, kurdët e Irakut janë më mirë tani. Ata me siguri janë shumë më mirë se sa ishin në fund të viteve 1980, kur Sadami i sulmoi me armë kimike. Por pas Luftës së Gjirit, kurdët fituan autonomi de fakto nën një zonë jo ajrore të udhëhequr amerikanët. Pra, nëse pika e krahasimit është Iraku në 2003 - në krahasim me Irakun në 1988 – argumenti i Trump ndoshta qëndron ende. Gadafi i Libisë ishte shumë represiv. Ai arrestoi kundërshtarët e tij, i torturoi, madje i gjymtoi. Por, si në Irak, ajo që ndodhi më pas ishte edhe më keq. Në fillim të vitit 2011, lufta civile shpërtheu në Libi. Në pranverë, NATO kishte bombarduar. Deri në tetor, Gadafi kishte vdekur. Por në tre vjet e gjysëm, që kur filloi lufta civile, sipas Institutit Danez kundër Torturës, një në çdo pesë familje libiane ka parë një anëtar të familjes të zhduket. Me këtë pranverë, sipas Ibrahim Sharqieh të Qendrës Brookings Dohas, 400’000 libianë u zhvendosën (në një vend prej gjashtë milionë). Sipas Bankës Botërore, GDP reale ka rënë me 13 për qind në vitin 2013 dhe 24 për qind në vitin 2014. Këtë verë, i dërguari i posaçëm i OKB-së, Bernardino Leon paralajmëroi se Libia ishte “në prag të kolapsit ekonomik e financiar”. Siria është më e keqja. Në vitin 2010, Human Rights Watch e quajti rekordin e presidentit sirian Bashar al Asad për të drejtat e njeriut të “zymtë”. Shtypi u censurua; procesi i rregullt nuk ekzistonte; pakica kurde e Sirisë vuajti diskriminim të rëndë. Por ajo që e përndoqi ka qenë përtej besimit. Lufta civile që shpërtheu në vitin 2011 ka marrë më shumë se 200’000 jetë. 50 për qind e popullit të Sirisë ka qenë e detyruar të largohej nga shtëpitë e tyre. ISIS kontrollon më shumë se gjysmën e territorit të vendit. Pra, po, “kjo nuk është një garë”. Populli i Irakut, i Sirisë dhe Libisë ishin më të sigurt kur diktatorët e këqinj sunduan vendet e tyre se sa janë tani, kur vendet e tyre janë shembur. Shtetet e Bashkuara ishin gjithashtu më të sigurta, pasi as Assadi, Gaddafi apo Sadami (administrata e Bush megjithatë u tkurr) u komplotuan apo sulmuan nga fryma terroriste kundër SHBA në vitet e fundit në detyrë. ISIS është. Për të qenë të sigurt, komentet e Trump kanë një koncept të ulët praktik. Vetëm pse Lindja e Mesme ishte më mirë kur Sadami sundonte Irakun, Gaddafi vendosi kontrollet ndaj Libisë dhe Assadi ndaj Sirisë, nuk do të thotë se Shtetet e Bashkuara duhej të bënin kështu. Luftërat civile në Libi dhe Siri sollën kryengritjet popullore. Edhe me ndihmën amerikane, nuk është e qartë që Gadafi dhe Assad mund t’i shtypnin ato. (Sidomos pasi vendet kyçe në rajon donin që secili prej këtyre burrave të ikte). Kjo ishte, natyrisht, bashkë me fuqinë e Amerikës për të mos pushtuar Irakun. Por a ishte e mundur që, edhe atje, Pranvera Arabe të kishte shkaktuar rebelimin, dhe ndoshta kolaps shtetëror. Pra, komentet e Trump nuk ofrojnë një strategji, as për atë që Shtetet e Bashkuara duhet të kenë bërë kur kryengritjet në Siri dhe Libi nisën në vitin 2011, ose për çfarë Shtetet e Bashkuara nuk duhej të bënin në Siri, Libi dhe Irakun e thyer. (Përbën një kuptim të vogël për të pritur gjëra nga një një njeri që nuk e di dallimin mes Hezbollahut dhe Hamasit). Ajo që komenton Trump ka të bëjë me një ofertë në pritje drejt një vetëpërmbajtjeje, një luks i garantuar nga ngjarjet e një dekade e gjysmë. Në fund të shekullit të njëzetë, Shtetet e Bashkuara ishin gati një pushtet “në det të hapur” në Lindjen e Mesme dhe Azinë Jugore. Amerika ka stacionuar disa trupa atje. Ajo kryesisht ka ushtruar fuqinë e saj në mënyrë të tërthortë, duke përkrahur regjimet që shitën lirë naftën dhe mbajtën rivalët në gjirin e Amerikës. Pastaj, pas 9/11, SHBA u bënë një pushtet mbi tokë. Xhorxh W. Bush pushtoi Afganistanin dhe Irakun. Barack Obama ka tërhequr shumicën e trupave tokësore amerikane nga ato vende, por nëpërmjet luftës së telekomanduar, bombardimet në Libi, luftës së vazhdueshme në Afganistan dhe tani luftën kundër ISIS, ai vazhdoi, dhe madje përshkallëzoi sulmet nga ajri. Shumica e kundërshtarëve GOP të Trumpit mendojnë se Obama duhet të bombardojnë më shumë, dhe ndoshta të dërgojë disa trupa tokësore më prapa. Pika kryesore e Trump është se pas pesëmbëdhjetë viteve të kësaj shfaqjeje tronditëse të dhunës nga Amerika, shfajësuar në emër të luftës kundër terrorizmit, parandalimi i përhapjes bërthamore dhe përhapja e të drejtave të njeriut në Lindjen e Mesme janë më keq. Është më çnjerëzore dhe përmban më shumë terroristë. Natyrisht, korrelacion nuk është shkaku. Ndërhyrja amerikane nuk shkaktoi gjithçka, apo më të madhen, problemet e rajonit. Por, pas përvojave të një dekade e gjysmë, kandidatët presidencialë duhet të jenë të vetëdijshëm për pasojat e paqëllimshme luftës. Ata duhet të kujtojnë se Amerika zakonisht ka një mungesë të fuqisë dhe mençurisë për të rrëzuar qeveritë dhe për t’i ndërtuar më mirë shoqëritë fisnore me pak eksperiencë në qeverisje demokratike. Ata duhet të kuptojnë se edhe pse amerikanë, “udhëheqja” tingëllon mirë, kjo shpesh është një eufemizëm për bomba të hedhura që djegin fytyrat e njerëzve, të cilët nuk i shohim dhe emrat e të cilëve nuk i dimë. Dhe duke vepruar kështu, Amerika traumatizon shoqëritë, duke i bërë ato më të dëshpëruar, madje edhe më të urryer. Por Trump është ndryshe. Në komentet e tij për rolin e Amerikës në Lindjen e Mesme, ai ofron perspektivën e konkurrentëve kryesor të tij, pothuajse asnjëherë të sigurt: përulësinë. Dhe kur partia juaj është duke u mbështetur te Donald Trump për përulësi, ju e dini atë që është shumë, shumë e gabuar. Por, kandidatët kryesorë republikanë për president nuk e kuptojnë këtë. Ata besojnë se kur qeveria e Shteteve të Bashkuara do të imponojë vullnetin e saj brenda vendit, ajo në përgjithësi do t’i bëjë më keq gjërat. Megjithatë, kur është fjala për politikën e jashtme, ata humbasin të gjithë vlerësimin për vetëpërmbajtje të qeverisë.

Peter Beinart

Përgatiti për botim: Leonard Veizi

Burimi: haaretz.com