Pranvera Bullgare: vetë-djegiet ndriçojnë një elektorat të dëshpëruar

DER SPIEGEL

Ndërtesa e Bashkisë në Varna është si një elefant i shëmtuar i epokës së vonë komuniste, me dritare-pasqyra dhe një tendë çeliku mbi portën e hyrjes. Njerëzit instinktivisht ulin kokat ndërsa hyjnë brenda. Plamen Goranov i vuri flakën vetes në sheshin para të kësaj ndërtese, e cila kërkon t’i kthejë banorët nga qytetarë në të nënshtruar.

Pak para orës 07:30 më 20 shkurt, Goranov u avit para zyrës së kryetarit duke mbajtur një bombolë gazi dhe një parrullë. Këshilli i qytetit duhet të japë dorëheqjen, bërtiti ai dhe më pas derdhi benzinën ​​mbi trupin e vet duke i vënë vetes flakën.

Çfarë ndodhi më tej është ende e paqartë. A thua reaguan punonjësit e bashkisë së qytetit sa më shpejt të ishte e mundur dhe shkuan të merrnin një bombol zjarrfikëse? A pati aty një përleshje me personelin e sigurisë?

Në ambulancë, Goranov thuhet t’i ketë thënë një ndihmësmjeku se synimi i tij kishte qenë të organizonte një protestë, por jo të vriste veten. Megjithatë, ai vdiq nga djegiet e rënda 11 ditë më vonë.

Miqtë e tij kanë kaluar një kohë të gjatë në kërkim të dëshmitarëve. Rreth 20 njerëz duhet ta kenë parë vetësakrifikimin e Goranovit, por askush nuk është i gatshëm të flasë hapur rreth tij. Ka edhe video me incizime të incidentit të marra nga katër kamera survejimi të vënë mbi sheshin para bashkisë. Por autoritetet e kanë bllokuar materialin video.

Goranov nuk ishte as personi i parë e as i fundit në Bullgari që i ka vënë vetes flakën kohët e fundit. Pesë burra të tjerë të dëshpëruar kanë kryer edhe ata vetëvrasje duke u vetësakrifikuar, por rasti i 36-vjeçarit është më i njohuri gjerësisht. Ai ishte prej kohësh një aktivist kundër korrupsionit dhe abuzimit me pushtetin, dhe synimi i tij ishte protesta kundër qeverisë.

"Plamen ishte ndërgjegjja jonë morale", thotë Nick Todorov, një mik i tij. Goranov ishte një alpinist që e donte natyrën, rrëfen Todorov, por që punonte herë pas here si xhamalarës. Ai, thotë se shoku i tij u përpoq të jetojë jetën e tij pa dëmtuar të tjerët, pa u bërë një barrë për shoqërinë dhe pa shkatërruar mjedisin. Goranov ishte gjithashtu në vijën e frontit të protestave kundër qeverisë që filluan në shkurt.

Që nga vdekja e Goranov, parullat janë shfaqur në sheshin para bashkisë. Njëra thotë: "Ti ke frymëzuar guximin tonë dhe dashurinë tonë për lirinë." Në një tjetër pankartë tjetër fjala "Plamen" është shkruar në gërma flake të verdhë dhe në ari. Plamen do të thotë "flakë" në bullgarisht.

Goranov është kthyer në një hero për protestuesit që kanë demonstruar kundër qeverisë në tre muajt e fundit. Qindra e mijëra kanë dalë në rrugë në mbarë vendin, deri dhe në 30.000 demonstrues në Varna, një qytet i madh turistik në bregdetin e Detit të Zi. Edhe pse ata janë duke protestuar konkretisht për rritjen e çmimeve të energjisë elektrike, objektivi i tyre i vërtetë është lufta kundër klasës së korruptuar politike të vendit.

Kryeministri Bojko Borisov u detyrua të japë dorëheqjen në shkurt në përgjigje të presionit nga rruga. Dy javë më parë shpërtheu një skandal që peshon rëndë mbi ish-kryeministrit. Një bisedë e përgjuar zbulon se ai u përpoq të mbulonte një rast korrupsioni. Bullgaria do të votojë për një parlament të ri këtë të dielë, por sipas një sondazhi nga agjensia e lajmeve Novinite, rreth 41 për qind e qytetarëve janë të bindur se zgjedhjet do të manipulohen. Në të vërtetë, ka pak shpresë se kjo do të sjellë ndryshim të vërtetë. Borisov po kandidon sërish, por opozita shihet si njëlloj e korruptuar.

Kriminelët e organizuar kanë kontrollin

Rrjetet e “çunave” të mbetura nga epoka komuniste e kanë ndarë vendin mes tyre. Ata dominojnë parlamentin dhe agjencitë qeveritare, ata sigurojnë kontrata të mira për veten e tyre, ata kërcënojnë shtypin dhe ata janë në garë me krimin e organizuar. Bullgaria është vendi më i varfër në Bashkimin Evropian, me një ekonomi stagnante. Deri në gjysmën milioni bullgarë tashmë kanë emigruar.

Euforia e vitit 2007, kur Bullgaria u pranua në BE më herët se ç'pritej, është zhdukur plotësisht. BE-ja ka vendosur të mos e pranojë vendin në Zonën Shengen të kalimit pa viza.

Por vdekja e Goranovit ka tronditur Bullgarinë. Që atëherë, banorët e Varnës mblidhen çdo të diel në sheshin ku ka ndodhur vetësakrifikimi dhe mbajnë shërbime fetare. Ata kanë grumbulluar gurë për të krijuar një memorial për Goranovin, duke u frymëzuar nga poema "Gramada" e shkrimtarit të famshëm bullgar Ivan Vazov, në të cilën fshatarët ngritën një pirg të madh me gurë përpara shtëpisë së kryetarit të Bashkisë së tyre për të protestuar aleancën e tij me të keqen , forcat e pushtuesve osmanë të asaj kohe.

Goranov gjithashtu besonte se politikanët e Varnës janë në garë me forcat e së keqes. Që, në këtë rast, është një kompani e quajtur TIM e që kontrollon qytetin. Dhe bullgarët gjithnjë e më shumë bien dakord me të.

TIM thuhet se qëndron për tre shkronjat e para të emrave të parë të tre themeluesve të saj kryesorë, ish-ushtarë të elitës të cilët filluan me një kompani të sigurimit dhe mbrojtjes personale. Logoja e kompanisë përfshin imazhin e një kali trojan.

TIM thuhet se e ka ngritur kapitalin e saj fillestar duke filluar me kontrabandë, bixhoz, vjedhje makinash, prostitucion dhe tregtinë e drogës, e më pas duke i investuar të ardhurat në kompani ligjore. Ajo u zmadhua shpejt në një perandori. Në një kabllogram të 2005-ës publikuar nga Wikileaks, ambasadori amerikan e përshkroi kartelin si "ylli i çastit por dhe i ardhshmi i krimit të organizuar bullgar."

Numri i të punësuarve në Grupin TIM vlerësohet në rreth 30.000 sot. Kompania zotëron aksione në linjat ajrore në Bullgari, dhe operon gjashtë stacione televizive, gazetat më të mëdha në Varna dhe kompaninë CHIMIMPORT, e cila merret në naftë bruto, plehra, kimikate dhe drithëra.

"Varna është një pasqyrë e të gjithë Bullgarisë", thotë Spasov Spas, njëri prej gazetarëve të paktë  të pavarur të vendit dhe një ekspert mbi Grupin TIM. Revista e tij, Kapital, nuk mund të përballojë një zyrë për të, ndaj 53-vjeçari punon nga shtëpia.

"Shumica e politikanëve në këshillin e qytetit nuk janë të interesuar në çështjet e Varnës. Ata thjesht duan të mbushin xhepat e tyre", thotë Spasov. Ata s’kanë asnjë mendje të ngatërrohen ​​me TIM, punëdhënësi më i madh dhe më i fuqishëm i qytetit, shpjegon ai. Në të kundërtën, thotë Spasov, pothuajse çdo herë që ka kontrata publike për t’u dhënë, ato shkojnë të gjitha për kompanitë në Grupin TIM në kushte preferenciale dhe pa një proces tenderimi publik.

Ndryshimi pa Ndryshim

Spasov është kronist i këtyre skandaleve. TIM e ka lënë atë rehat deri më tani dhe e ka kërcënuar vetëm një herë, kur një nga drejtuesit e kompanisë i dërgoi një traktat klasik ushtarak kinez, të titulluar "Arti i Luftës" i Sun Tzu-së. Në një shënim të shkruar me dorë, dërguesi i thoshte: Mos bëj luftë me dikë që nuk mund ta mposhtësh ose që nuk mund ta bësh të kthehet në mikun tuaj".

Spasov nuk u tremb dhe ka vazhduar të shkruarit, veçanërisht në lidhje Avenue nr.1, një rast tipik i korrupsionit. Ajo sillet rrotull një parku në qendër të qytetit të Varnas që shtrihet përgjatë bregdetit. Parku përfshin plazhet me rërë fine, pallate ujore, kafene me famë dhe dhoma zhveshjeje që nga vitet 1920.

Qytetit në fakt nuk i lejohet ta shiste këtë park, por kryetari i bashkisë dhe stafi i tij doli me një zgjidhje për TIM. Statusi ligjor i zonës u ndryshua dhe çmimi i blerjes të vendosur për të ishte një shifër qesharake prej 50 € për metër katror. TIM tani ka në plan të ndërtojë një marinë, hotele, vila  luksoze dhe restorante në këtë zonë

"Ne bullgarët nuk jemi më të korruptuar sesa kombet e tjera", thotë Spasov. "Është vetëm se ne nuk patëm një revolucion të vërtetë në vitin 1989." Diktatori i asokohe, Todor Zhivkov, u hoq me një revoltë pallati. "Por në kontrast me Poloninë dhe Gjermaninë Lindore, elita e vjetër mbeti në pushtet," shton Spasov. "Ata morën emra të rinj dhe kapën kontrollin e kompanive më fitimprurëse shtetërore.".

Plamen Goranov ishte me sa duket i dëshpëruar mbi mënyrën se si TIM po u merr qytetin. Verën e kaluar, ai dhe një grup shokësh organizoi një performancë në Varna, gjatë së cilës tre krimba - shënuar "T", "I" dhe "M" – gllabëruan një mollë të artë. "Ajo ishte menduar si simbol i qytetit," thotë Petrova Radostina, e cila e ndoqi performancën. Një frigorifer i vjetër, i ftohtë dhe i palëvizshëm, përfaqësonte qytetarët. "Njerëzit ishin shumë entuziastë", thotë Petrova, e cili mban veshur një shall që dikur i përkiste të ndjerit Goranov.

"Unë jam e tronditur, por unë nuk jam e habitur aspak që erdhi puna deri këtu," thotë Petrova, e cila deri pak kohë më parë studionte dizajn grafik në Shtetet e Bashkuara. Goranov po frustrohej me sa duket gjithnjë e më shumë. Kur një turmë protestoi përpara selisë së ndërmarrjes energjetike lokale, ai tha: "Kjo nuk zgjidh asgjë. Nuk është askush këtu. Askush nuk do të na shohë kurrë ne..".

Të tjerë pohojnë se e kanë dëgjuar atë të thotë diçka si: "Ndoshta duhet t’i vë flakën vetes."

Poema "Gramada" e Ivan Vazovit ka fund të keq, të paktën për të fuqishmit. Kryetari i bashkisë detyrohet të arratiset, por grumbulli i gurëve vazhdon të rritet.

* Përktheu nga gjermanishtja Christopher Sultan

* Përktheu nga versioni anglisht, K. Cukali dhe Google Translate